Ψυχοδιαγνωστική με έμφαση στις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗΣ
Ορισμός Ν.Κ. 1992 σύμφωνα με American Association on Mental Retardation (AAMR)
Ν.Κ. χαρακτηρίζεται από σημαντική κάτω του μέσου όρου νοητική λειτουργία, που συνυπάρχει με δύο ή περισσότερες αδυναμίες στις παρακάτω προσαρμοστικές δεξιότητες: Επικοινωνία, αυτοεξυπηρέτηση, αυτόνομη διαβίωση, κοινωνικές δεξιότητες, κοινωνική ένταξη, αυτοδιαχείριση, υγεία-ασφάλεια, βασικές σχολικές γνώσεις, ελεύθερος χρόνος, εργασία
Σύμφωνα με το παλαιότερο ορισμό έπρεπε να συνυπάρχουν α) κατώτερη του κανονικού νοητική λειτουργία β) αδυναμία στις ικανότητες προσαρμογής γ) να παρουσιάζεται πριν από την ηλικία των 18
Σύμφωνα με τον πρώτο ορισμό προκύπτουν 4 περιοχές για διαγνωστική διερεύνηση
1.Νοητικές ικανότητες και δεξιότητες προσαρμογής
2.Ψυχολογική/συναισθηματική διάσταση
3. Διερεύνηση σωματικής ανάπτυξης και κατάστασης υγείας
4. Περιβαλλοντικές επιδράσεις.
Α) Νοητικές λειτουργίες
Ο Δ.Ν. πρέπει να είναι κάτω από τις 2 μονάδες τυπικής απόκλισης. Κατάλληλα τεστ είναι όσα εκτιμούν τις νοητικές λειτουργίες του παράγοντα (g) a) Raven’s Matrices b) Peabody picture vocabulary test c)Wechsler Intelligence Scale for Children d) Stanford-Binet Intelligence Scale
Β)  Συμπεριφορές
Differential Ability Scales (DAS) αποτελείται από δυο μέρη ένα για την προσχολική και ένα για τη σχολική ηλικία. Το τεστ της σχολικής ηλικίας αξιολογεί τις νοητικές ικανότητες ,τις μνημονικές και τις δεξιότητες διαχείρισης των πληροφοριών
Behavioral Checklists a) Child Behavior Checklist Achenbach 1991 b) Personality Inventory for Children Lachar 1982

Κλινικές συνεντεύξεις με το παιδί, την οικογένεια και τους δασκάλους. Οι συνεντεύξεις με το παιδί γίνονται μέσα από παιχνίδι που στόχο έχει να αποκαλύψει τα συναισθήματά του για την οικογένεια, τους φίλους του και το σχολείο του.

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Ν.Κ.
Η διερεύνηση των ατιολογικών παραγόντων της Ν.Κ. αποτελεί μέρος της διαγνωστικής διαδικασίας πέρα από τη διάγνωση των νοητικών και προσραμοστικών ικανοτήτων.
1. Ιατρικό ιστορικό: Προ-περί-μεταγεννητική περίοδος. Η καθαρή αιτιολόγηση της Ν.Κ. αφορά μόνο το 40% των περιπτώσεων που μπορεί να οφείλονται α) Κληρονομικοί παράγοντες 5% β) χρωμοσωματικές ανωμαλίες και τοξικές ουσίες 30% γ) πρίν και γύρω από την εγκυμοσύνη παράγοντες 10% δ) ασθένειες και δηλητηριάσεις κατά την παιδική ηλικία 5% ε) περιβαλλοντικοί παράγοντες και άλλες σοβαρές εξελικτικές και νοητικές δυσλειτουργίες που οφείλονται στο αυτιστικό φάσμα 15-20%
2) Περιβαλλοντική διάσταση της Ν.Κ.Το θετικό υποστηρικτικό περιβάλλον ευνοεί την νοητική και κοινωνική εξέλιξη των Ν.Κ. α) παρέχει ευκαιρίες στο παιδί  να μάθει και να αναπτυχθεί β) δημιουργεί υποστηρικτικό περιβάλλον  παρέχοντας ασφάλεια, κατάλληλη υλικά και μέσα, κοινωνικές επαφές γ) προάγει τη σταθερότητα  και τον έλεγχο της εξέλιξης του παιδιού. Η διερεύνηση του περιβάλλοντος αφορά τα παρακάτω χαρακτηριστικά α) κοινωνική ενσωμάτωση β) επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και ύπαρξη φίλων γ) δυνατότητα επιλογών και ελέγχου της ζωής δ) αίσθηση επάρκειας – παροχή ευκαιριών μάθησης ε) σεβασμός της ιδιαιτερότητας
3) Διερεύνηση σπίτι/οικογένεια. Παλαιότερα η πλειονότητα των Ν.Κ. κατέληγε σε ιδρύματα ενώ σήμερα μένει στην οικογένεια με τις ακόλουθες αρνητικές επιδράσεις α) γονεϊκό στρες για τη φύλαξη του παιδιού β) πιθανή απομόνωση της οικογένειας γ) διαταραχή στις σχέσεις των μελών της οικογένειας: διαζύγια, ψυχολογικά προβλήματα αδελφών. Αρκετές οικογένειες μένουν αλώβητες από την ύπαρξη Ν.Κ. Το ουσιαστικότερο θέμα διερεύνησης είναι η ψυχική υγεία των γονέων και η κατάσταση της σχέσης τους, παράγοντες που επιδρούν άμεσα στην εξέλιξη του Ν.Κ. διερευνάται επίσης και η τυχόν παραμέληση των άλλων παιδιών της οικογένειας
Δραστηριότητες εκτίμησης της στάσης των γονέων απέναντι στο Ν.Κ. α) παρατήρηση του γονέα όταν παρέχει τροφή στο παιδί β) όταν παίζει μαζί του ή όταν επιλέγει παιγνίδια για το παιδί του γ) παρατήρηση άλλων μελών της οικογένειας στο παιγνίδι με το παιδί
4) Διερεύνηση του σχολικού περιβάλλοντος α) ύπαρξη Ε.Ε.Π. β) διάρκεια της φοίτησης μέχρι το 21ο έτος γ) ηλικία διάγνωσης δ) παιδιά χαρακτηρισμένα ότι βρίσκονται σε κίνδυνο : καθυστερημένη ανάπτυξη, δυσμενές περιβάλλον
Περιεχόμενο Ε.Ε.Π. α) διαγνωστική αξιολόγηση β) γνωστική αξιολόγηση γ) εκπαιδευτικά και διδακτικά προγράμματα δ) τρόποι εφαρμογής και αξιολόγησης των διδακτικών προγραμμάτων ε) καθορίζονται οι μακροπρόθεσμοι ετήσιοι στόχοι και το υποστηρικτικό προσωπικό. Συμπληρωματικό πρόγραμμα είναι και το μεταβατικό εξατομικευμένο Ε.Π. ( Individualized Transitional Plan I.T.P) το οποίο εκτός από τους ετήσιους στόχους περιλαμβάνει και τις υποστηρικτικές υπηρεσίες για να επιτευχθούν οι ακαδημαϊκοί, επαγγελματικοί και κοινωνικοί στόχοι μετά την αποφοίτησή τους από το σχολείο.
6) Διεπιστημονική/συνεργατική διερεύνηση Ν.Κ. μπορεί να γίνει με παρατήρηση του παιδιού την ώρα της απασχόλησής του στο φυσικό ή το σχολικό περιβάλλον με στόχο την κατάρτιση ενός ρεαλιστικού Ε.Ε.Π.

Περίγραμμα Διαγνωστικής  Αξιολόγησης Ν.Κ.
ΜΈΡΟΣ Α΄: Διαγνωστικά μέσα
1.    Αξιολόγηση νοημοσύνης με την εφαρμογή των τεστς WISC – WPPSI. Προηγείται η διάγνωση στο νηπιαγωγείο, βγαίνει ο Δ.Ν. και οι επιμέρους δείκτες: λεκτικός και πρακτικός
2.    Αξιολόγηση προσαρμοστικής συμπεριφοράς με τις κλίμακες Vineland Adaptive Behavior Scales με τις επιδόσεις στις 4 περιοχές: επικοινωνία, καθημερινές δεξιότητες ζωής, κοινωνικότητα, προσαρμοστική συμπεριφορά
ΜΕΡΟΣ Β΄: Προφίλ δυνατοτήτων- αδυναμιών
1.    Νοητικές ικανότητες
2.    Επικοινωνία είδος λεκτική μή λεκτική
3.    Κοινωνικές δεξιότητες
4.    Συμπεριφορά με καταγραφές ή λίστες καταγραφής
5.    Ιατρικό ιστορικό από το φάκελο του Ν.Κ.
6.    Περιβαλλοντικοί παράγοντες-κοινωνικό και οικογενειακό ιστορικό
ΜΕΡΟΣ Γ΄: Περιοχές υποστήριξης
1.    Επικοινωνία π.χ εκτέλεση λεκτικών οδηγιών, λογοθεραπεία
2.    Αυτο-εξυπηρέτηση π.χ. εκπαίδευση στη χρήση τουαλέτας
3.    Κοινωνικές δεξιότητες π.χ. τήρηση κανόνων παιχνιδιού
4.    Ψυχολογική/συναισθηματική υποστήριξη π.χ. διαχείριση εκρηκτικής συμπεριφοράς, παιγνιδοθεραπεία
5.    Ιατρική υποστήριξη π.χ. θεραπεία δυσκοιλιότητας-φάρμακα
6.    Υποστήριξη οικογένειας: Μείωση στρες , ενημέρωση για το Ε.Ε.Π.