ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 128-130. Ταξίδι στη Ρουμανία, στη Μολδαβία και στην Υπερδνειστερία

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

Η Alina Codreanu από το «Κέντρο Προστασίας Βιόσφαιρας του Δέλτα του Δούναβη» αγγίζει το φαύλο κύκλο της ματαιότητας της συμμετοχής στα συσσωρευμένα ζωτικά οικολογικά μας προβλήματα. Η «περιβαλλοντική εκπαίδευση» είναι πλέον αναγκαιότητα και οι μαθητές/συμμετέχοντες «καλλιεργούν» ευαισθητοποίηση, ενημέρωση, στάση, ικανότητα και συνεισφορά. «Χρειάζεται να πλησιάσουμε τα συναισθήματά και τις αξίες μας για το περιβάλλον και πώς αυτά συνδέονται με την ποιότητα της οικολογίας και της ζωής μας». Διασχίσαμε, και στην εκβολή του Δέλτα στη Σουλίνα μας περίμενε μια μεγάλη έκπληξη, η κ. Αγγελική Νεράντζη να διδάσκει τους ελληνικούς χορούς/γλώσσα, ακόμη στη Ρουμανία τα ζωγραφιστά μοναστήρια της Μπουκοβίνα, ζωντανά μεσαιωνικά φεστιβάλ, αρχιτεκτονικές-λαϊκές-χριστιανικές παραδόσεις, το «σπίτι του λαού» στο Βουκουρέστι κατά Τσαουσέσκου. Η συνέχεια στη Μολδαβία στο μεγαλύτερο κελάρι του κόσμου στην Cricova, και από το 2006 το μη αναγνωρισμένο κράτος της Υπερδνειστερίας να έχει προαναγγείλει την κρίση στην Ουκρανία.

128. Ταξίδι στη Ρουμανία, στη χώρα του Δέλτα του Δούναβη!

«Έπειτα από μακροχρόνια νάρκη, νιώθω και πάλι ακαταμάχητος/ βουλιάζω στο κεφάλι μου με την ταχύτητα νεαρού γατόπαρδου/ και διασχίζω το δωμάτιο τρέχοντας δυο φορές πιο

Στη φωτογραφία η Alina Codreanu
Στη φωτογραφία η Alina Codreanu

γρήγορα,/ προσφέρω στον εαυτό μου μια στιγμή αγνής ηδονής· απλώς καταπίνω τον αέρα: είμαι ευτυχισμένος./ Μόλις που μπορώ να βρεθώ αντιμέτωπος με τον εαυτό μου (αναγνωρίζομαι ακόμα κι όταν χορεύω)./ Μ’ ένα δικό μου, δόλιο τρόπο, φτάνω μέχρι το χείλος της καρδιάς μου./ Μου μιλάω, αλλά πρέπει να προσέχω: μόνο εξυμνώντας με, πέρα από κάθε μέτρο/ μπορώ, μέρα τη μέρα μου, να ζω. Είμαι όντως πλάσμα καταπληκτικό./ Δεν ξέρω πια τι να κάνω: με βρίσκω ακαταμάχητο./ Ανοίγω το παράθυρο και η γη πλημμυρίζει το δωμάτιο σαν διάφανο νερό» (Dan Coman, μετάφραση από τα γαλλικά Ε. Καρρά). Κάπως έτσι νιώσαμε και εμείς στο Δέλτα του Δούναβη, άλλος άνθρωπος μπαίνεις και άλλος βγαίνεις, αλλάζουν οι αισθήσεις, η σκέψη, ο κόσμος όλος…

Συνέντευξη με την Alina Codreanu, υπεύθυνη στο ενημερωτικό/εκπαιδευτικό τμήμα του Κέντρου Προστασίας Βιόσφαιρας του Δέλτα του Δούναβη (Danube Delta Biosphere Reserve)

Καλώς ήρθατε στο Δέλτα του Δούναβη στην πλευρά της Ρουμανίας στην πόλη Τούλτσεα. Είμαι η Alina, τα τελευταία δέκα έτη εργάζομαι στο ενημερωτικό/εκπαιδευτικό τμήμα και στο τμήμα εσωτερικών/εξωτερικών διασυνδέσεων του «Κέντρου Προστασίας Βιόσφαιρας του Δέλτα του Δούναβη». Σπούδασα οικονομικά και μετά έκανα μάστερ για την «αειφόρο ανάπτυξη και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας» (sustainable development and biodiversity conservation). Η «αειφόρος/βιώσιμη ανάπτυξη» αφορά την βιωσιμότητα/αειφορία του περιβάλλοντος και του ανθρώπου στο παρόν και στο μέλλον. Η «βιοποικιλότητα» αφορά το σύνολο των ειδών και των οικοσυστημάτων μιας περιοχής. Θα σας ενημερώσω για τις δράσεις μας, το Δέλτα, τα 23+7 οικοσυστήματά του, την παρουσία του ανθρώπου στην περιοχή και την περιβαλλοντική εκπαίδευση, ενώ μπορείτε να αναζητήσετε περισσότερα στοιχεία στο έντυπο υλικό του κέντρου μας. [Πραγματικά καταπληκτικό το υλικό που μας παραχώρησαν: «Danube Delta Biosphere Visitor’s Guide», «Visitor’s Guide for the Pontic Area D.D.B.R.», «Guide with Species and Habitants of Community Interest of the Pontic and Fluvial-Marine Area of D.D.B.R.», «Educational Catalogue A Chance for the Blue Danube», «Sturgeons Flagship Species of the Danube River» κτλ.].

Το Δέλτα του Δούναβη

Ο Δούναβης, πιθανότατα από τη λέξη danu/”ποτάμι”, έχει τις πηγές του στο Μέλανα Δρυμό της Γερμανίας, διασχίζει δεκάδες πόλεις και χώρες, και μετά 2.870 χλμ εκβάλει στον Εύξεινο Πόντο σχηματίζοντας το Δέλτα. Χρειάστηκαν 16.000 χρόνια για να σχηματιστεί, είναι το τρίτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη μετά από αυτά του Βόλγα και του Κουμπάν, αλλά το καλυτέρα διατηρημένο. Το 84% του Δέλτα βρίσκεται στη Ρουμανία και το 16% στην Ουκρανία, με συνολική έκταση 4.455 τ.χλμ. [λίγο μεγαλύτερο από τη μισή Κρήτη]. Από το 1991 αποτελεί μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, και οι υγρότοποί του βρίσκονται στη διεθνή λίστα Ραμσάρ (Ramsar Convesion 1991). Εδώ υπάρχουν περισσότερα από 70 είδη ψαριών, 225 είδη πουλιών, 1.300 είδη φυτών, 22 είδη θηλαστικών ενώ φιλοξενεί πάνω από 1300 είδη διερχόμενων πουλιών κάθε χρόνο.

Λίγο παρακάτω από την πόλη μας την Τούλτσεα, ο Δούναβης χωρίζεται σε τρεις παραπόταμους τον Τσίλια, (Chilia), τον Σουλίνα, (Sulina) και τον Σφάντου Γκεόργκι (Sfantu Gheorghe) οι οποίοι εκβάλουν στη Μαύρη θάλασσα. Ο παραπόταμος Σουλίνα είναι ο μεγαλύτερος πλωτός και φτάνει μέχρι τη Γερμανία, ενώ από το 1992 που ολοκληρώθηκε το κανάλι Ρήνου-Μάιν-Δούναβη, αυτός ο υγρός διάδρομος αποτελεί μέρος του διευρωπαϊκού δικτύου από το Ρότερνταμ (Ολλανδία) μέχρι την πόλη Σουλίνα (Ρουμανία).

[Διασχίζοντας με βάρκα τα κανάλια, τα ποτάμια, τις λίμνες του Δέλτα φτάσαμε από την Τούλτσεα στην πόλη Σουλίνα που βρίσκεται στην εκβολή του ομώνυμου παραπόταμου του Δούναβη, και τι έκπληξη, εκεί συναντήσαμε την κ. Αγγελική Νεράντζη να διδάσκει παιδιά ελληνικούς χορούς! Μιλήσαμε μαζί της για τους ελληνικούς χορούς, την ελληνόγλωσση εκπαίδευση, τους Έλληνες της Ρουμανίας, τους Έλληνες ναυτικούς που παλιότερα έφταναν πολυπληθέστατοι στη Σουλίνα, βλ. παρακάτω στο βίντεο, κ. Αγγελική Νεράντζη σε ευχαριστούμε].

(«Ταξίδι στη Ρουμανία-Πρώτο Μέρος: Danube Delta, Letea, Sucevita, Moldovita, Voronet, Humor, Βίντεο διάρκειας 26’ λεπτών): Στο Δέλτα του Δούναβη, Τα τελευταία άγρια άλογα στην Ευρώπη (Letea), Η Ελληνική Κοινότητα στο Δέλτα/Sulina, Η κ. Αγγελική Νεράντζη, Κέντρο Προστασίας της Βιόσφαιρας στο Δέλτα, 4 ζωγραφισμένα μοναστήρια Μπουκοβίνα/Καρπάθια (ΟΥΝΕΣΚΟ): “Sucevita”, “Moldovita”, “Voronet”, “Humor”

Φυσικά η ανθρώπινη παρουσία επηρεάζει το Δέλτα. Για παράδειγμα την περίοδο του Τσαουσέσκου είχαν σχεδιάσει μεγάλα έργα αποξήρανσης, ήθελε να το μετατρέψει σε καλλιεργήσιμη γη. Πριν λίγα χρόνια το 2004 η Ουκρανία ξεκίνησε έργα στο κανάλι Μπιστρόε (Bistroe) για τη διευκόλυνση της ναυσιπλοΐας από τη Μαύρη Θάλασσα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πίεσε την Ουκρανία να σταματήσει αυτά τα έργα για να μην καταστραφούν οι υγρότοποι του Δέλτα, ενώ η ρουμανική πλευρά δεσμεύτηκε να προστατέψει την περιοχή προσφεύγοντας κατά της Ουκρανίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

23 Φυσικά Οικοσυστήματα και 7 ανθρωπογενή

Το Δέλτα συμπεριλαμβάνει υδάτινο και χερσαίο περιβάλλον, λίμνες, μικρά και μεγάλα ποτάμια, ξηρά, αλλά και τη θάλασσα βάθους 20 μέτρων (river levees, swampy land, lakes, arms, streams και main channels). Αυτή η ποικιλία σε αλληλεπίδραση με το ηλιακό φως και την παρουσία του ανθρώπου, έχουν δημιουργήσει 23 φυσικά οικοσυστήματα τα οποία μελετούμε, προστατεύουμε, και διαδίδουμε τις αξίες που μπορούν να μας μάθουν, και 7 ανθρωπογενή οικοσυστήματα καλλιέργειας και ψαρέματος.

Πιο συγκεκριμένα, το «οικοσύστημα του ποταμού» (river ecosystem) αποτελείται από τους παραπόταμους του Δούναβη, ρυάκια και κανάλια, είναι πλούσιο περιβάλλον σε πλαγκτόν, σκουλήκια, μαλάκια, προνύμφες, σπογγοειδή και είδη ψαριών όπως ο κυπρίνος, η πέρκα, το  σκουμπρί και ο οξύρρυγχος.

Το «οικοσύστημα των λιμναζόντων υδάτων» (stagnant water) περιλαμβάνει λίμνες, ρυάκια και κανάλια με πλούσια χλωρίδα, φυτά κάτω από το νερό, επιπλέοντα με ρίζες (myriophyllum, ceratophyllum, vallisneria, nuphar lutea, alisma plantago κλπ) και πολλά ψάρια.

Τα «οικοσυστήματα των ελωδών και πλημμυρισμένων περιοχών» (marshy and flooding areas), περιλαμβάνουν αγροτεμάχια, καλάμια, νησιά/plaur από καλάμια, ρίζες, χόρτα και χώμα κινούμενα ή αγκυροβολημένα στον πυθμένα, ποικιλία πουλιών όπως η φουντωτή πάπια, η αγριόπαπια, ο ερωδιός, ο πελεκάνος, οι χαλκόκοτες, ο φασιανός και θηλαστικά όπως η βίδρα, η ερμίνα, το αγριογούρουνο, ο λαγός.

Το «οικοσύστημα στις όχθες των ποταμών και των αναχωμάτων» (river banks and leveese) είναι η γη κοντά στις όχθες, καλύπτονταν από μεγάλες φυτείες ιτιάς που αντικαταστάθηκαν από καναδικές λεύκες, στις όχθες υπάρχουν άλση ιτιάς, λεύκες, ενώ στις αναχωματώσεις της Letea είδατε τα μικτά δάση δρυός με τα άγρια άλογα (βλ. στο παραπάνω βίντεο).

Το «οικοσύστημα της θάλασσας» εκτείνεται από την ξηρά μέχρι 20 μέτρα βάθος, σύντομα ολοκληρώνουμε το «Θαλάσσιο Κέντρο Προστασίας Βιόσφαιρας στη Σουλίνα» για τη μελέτη και υποστήριξη αυτού του οικοσυστήματος.

Στην περιοχή του Δέλτα ζουν λιγότεροι από 15.000 άνθρωποι που ασχολούνται με την αλιεία, το κυνήγι, την κτηνοτροφία, το κυνήγι, τη ναυσιπλοΐα και τον τουρισμό. Δυστυχώς οι άνθρωποι φεύγουν γιατί δεν έχουν αναπτυχτεί βιώσιμες υποδομές. Η προστασία του Δέλτα γίνεται από 40 φύλακες που ζουν μέσα στο Δέλτα και περιπολούν την περιοχή και ιδιαίτερα τις αυστηρά προστατευόμενες περιοχές τις οποίες για να επισκεφτεί κανείς χρειάζεται άδεια από το Κέντρο μας. Οι φύλακες σε συνεργασία με τους ανθρώπους που ζουν μέσα στο Δέλτα προσπαθούν να λύνουν τα όποια θέματα ανακύπτουν αλλά δεν είναι αρκετοί. Μέσα στο Δέλτα υπάρχουν 25 χωριά, κάποιες φορές μας βοηθούν, άλλες φορές πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο της σκέψης τους για να επιζήσουν, όπως στο χωριό Σφάντου Γκεόργκε (Sfantu Gheorghe). Οι άνθρωποι εκεί ζούσαν από την αλιεία των ψαριών του στάσιμου νερού (sturgeon fish), δέκα χρόνια πριν απαγορεύσαμε αυτή την αλιεία γιατί τα ψάρια κινδύνευαν να εξαφανιστούν έτσι και αλλιώς. Χρειάστηκε χρόνο για να το καταλάβουν γιατί ζούσαν απ’ αυτό, στην αρχή αντιμετωπίσαμε αντιδράσεις και διαδηλώσεις.

(«Ταξίδι στη Ρουμανία-Δεύτερο Μέρος: Sighișoara, Bran, Sibiu, Brașov, Bucharest», Βίντεο διάρκειας 33’ λεπτών): Μεσαιωνικό Φεστιβάλ στη Sighișoara, “Μεσαιωνική μουσική και δρώμενα”, Sibiu, αρχιτεκτονική & ρουμάνικες ψαλμωδίες, Brașov, Κάστρο Bran ή το κάστρο του “Κόμη Δράκουλα”, Βουκουρέστι, Λαϊκός πολισμός, Μνημεία, το “Παλάτι του Λαού” επί Τσαουσέσκου 129-130. Μολδαβία & Υπερδνειστερία

Περιβαλλοντική εκπαίδευση

Εκτός από τη μελέτη, την ενημέρωση και την προστασία του Δέλτα ένα σημαντικό μέρος των δράσεων μας αφορούν στην περιβαλλοντική εκπαίδευση και στα εκπαιδευτικά προγράμματα σε σχολεία της Τούλτσεα αλλά και στα χωριά μέσα στο Δέλτα. Πόσο χαίρονται όταν αυτά τα παιδιά έρχονται εδώ αλλά και πόσα πράγματα ξέρουν για να μας μάθουν. Κάποιες φόρες πάμε στα σχολεία ή οι μαθητές έρχονται εδώ και συμμετέχουν σε αλληλεπιδραστικές δράσεις. Επίσης υλοποιούμε εκπαιδευτικά προγράμματα έξω από τη Ρουμανία όπως το πρόγραμμα «Δώστε μια Ευκαιρία στο Δούναβη» που ταξιδέψε σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Άλλωστε τα περισσότερα εκπαιδευτικά/ενημερωτικά μας προγράμματα χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως το «Southeast Europe», και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Τέλος έχουμε συνεργασίες με άλλους βιότοπους και προστατευόμενα πάρκα σε όλο τον κόσμο.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία που προορίζεται να βελτιώσει την ποιότητα ζωής με την ενημέρωση των περιβαλλοντικών εννοιών και την αναγνώριση των περιβαλλοντικών αξιών. Μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποκτήσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τα κίνητρα, τις αξίες και τη δέσμευση που απαιτείται για την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων της Γης για τη διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος και της ζωής. Οι στόχοι της σε όλο τον κόσμο στην Ρουμανία, στην Ελλάδα είναι παρόμοιοι, η διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και η πρόληψη περιβαλλοντικών ζητημάτων. Παραδόξως, στις πιο «μορφωμένες κοινωνίες» υπάρχουν μεγαλύτερες επιπτώσεις λόγω των καταναλωτικών αναγκών και τα υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης, συμπέρασμα η περιβαλλοντική εκπαίδευση δεν είναι αρκετή για την αειφόρο ανάπτυξη κάνοντας το θέμα περισσότερο πολύπλοκο.

Ίσως γι’ αυτό ο ΟΗΕ αφιέρωσε τη δεκαετία 2005-2014 στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη και το Κεφάλαιο 36 της Ατζέντας 21 δίνει προτεραιότητα στην ανάγκη αναπροσανατολισμού της εκπαίδευσης ως υποστηρικτής της αειφόρου ανάπτυξης, στη βιώσιμη ανάπτυξη της ευαισθητοποίησης και στη σημασία της κατάρτισης. Αλήθεια χρειάζεται να βρεθεί η ισορροπία μεταξύ της μελλοντικής γνώσης με τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Πολύ συχνά ο παραδοσιακός τρόπος ζωής μας εκπλήσσει με τις οικολογικές λύσεις στη χρήση των πόρων ενώ οι αξίες του μπορούν να εμπνεύσουν το αστικό περιβάλλον. Πάντα οι διεθνείς συμβάσεις σχετικά με την προστασία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας που κυρώθηκαν και στη Ρουμανία, τονίζουν τη μεγάλη σημασία της καθιέρωσης ενός εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ της λήψης αποφάσεων με τις τοπικές κοινότητες.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι αναπόφευκτη αναγκαιότητα. Συχνά γίνεται κατάχρηση των φυσικών πόρων της Γης. Σε κάθε γωνιά της, οι άνθρωποι κόβουν τα δάση, αντλούν ορυκτά και ενεργειακούς πόρους, διαβρώνουν την επιφάνεια του εδάφους, ρυπαίνουν το νερό και τον αέρα, δημιουργούν επικίνδυνη σπατάλη με έναν ανήκουστο ρυθμό στην ιστορία της ζωής πάνω στη Γη. Λόγω της ανάπτυξης της προόδου και του συνωστισμού, γίνεται όλο και πιο σκληρή η ζωή για τους ανθρώπους που επιθυμούν να ευχαριστήσουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, με συνέπειες τη σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση, την εξαφάνιση των ειδών, την επέκταση της ερήμου, τη μόλυνση από τα φυτοφάρμακα, την αύξηση των προβλημάτων υγείας, της πείνας, της φτώχειας και ακόμη και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Πολλοί ανησυχούν ότι αυτός ο άγριος ρυθμός σε λίγο χρόνο θα είναι δύσκολο να αναστραφεί.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση ακριβώς αποτελεί τη διαδικασία που έχει ως σκοπό τη βελτίωση την ποιότητα της ζωής, εξασφαλίζοντας τους ανθρώπους με τα απαραίτητα «εργαλεία» ώστε να επιλύσουν περιβαλλοντικά ζητήματα. Τα προβλήματα έχουν επείγουσα μορφή και πρέπει να προσεγγίζεται από ολόκληρη την κοινότητα είτε είναι στο Δέλτα είτε στην Ουγκάντα. Η οικολογική εκπαίδευση δεν έρχεται να επιβάλει ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, αλλά να βοηθήσει να μάθουν πώς να σκέφτονται, οι λύσεις εφαρμόζονται με τις τοπικές κοινωνίες. Οι δυνατότητες της αφορούν στην επίλυση προβλημάτων, την λήψη αποφάσεων, την προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων, την ενημέρωση για την παύση της απώλειας της βιοποικιλότητας, την προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τη ρύπανση, την ανάπτυξη μιας στρατηγικής για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, την δημιουργία περιφερειακών και εθνικών προγραμμάτων για την προστασία των δασών.

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση αυξάνει την ευαισθητοποίηση στα παραπάνω προβλήματα. Χρειάζεται να πλησιάσουμε τα συναισθήματά και τις αξίες μας για το περιβάλλον και πώς αυτά συνδέονται με την ποιότητα της οικολογίας και της ζωής μας. Σε πρακτικό επίπεδο αυτή η εκπαίδευση μας διδάσκει τη φύτευση ενός δέντρου ή πώς να ζούμε τη ζωή μας περιορίζοντας τις αρνητικές επιδράσεις. Συνοψίζοντας, η περιβαλλοντική εκπαίδευση αναδεικνύει πέντε στόχους: (1) ευαισθητοποίηση στην κατανόηση με τρυφερότητα προς ολόκληρο το περιβάλλον, (β) γνώση της αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος με τον άνθρωπο, τα προβλήματα που εμφανίζονται, και πώς μπορούν να επιλυθούν (γ) στάση ως ένα σύνολο αξιών και συναισθημάτων φροντίδας προς την διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος (δ) ικανότητα για την επίλυση των προβλημάτων, και (ε) συνεισφορά μέσα από την εμπειρία. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στην περιβαλλοντική εκπαίδευση αναπτύσσουν ευαισθητοποίηση, πληροφόρηση, στάση, ικανότητα, κίνητρα και συνεισφέρουν εργαζόμενοι μόνοι ή σε ομάδες για την εξεύρεση λύσεων στα υπάρχοντα προβλήματα και στο να εμποδίσουν την εμφάνιση άλλων.

129-130. Ταξίδι στη Μολδαβία και στην Υπερδνειστερία, υπόγεια κελάρια… και βλέψεις!

Την περίοδο του Σοβιέτ η Μολδαβία (από τον ποταμό Μολδάβα) ήταν η έδρα σημαντικού στρατιωτικού και βιομηχανικού εξοπλισμού, οι ντόπιοι υπέστησαν απελάσεις, οι περίοδοι ξηρασίας μαζί με τους φόρους έφεραν ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού στα όρια της πείνας, 250-350 χιλιάδες υπολογίζεται ότι πέθαναν. Η σοβιετική κυβέρνηση οργάνωσε μεταναστεύσεις ρωσόφωνων (Ρώσων, Λευκορώσων, Ουκρανών) στην πρωτεύουσα Κισινάου που σε ένα μικρό βαθμό επηρέασαν τη σύσταση του σημερινού πληθυσμού. Ο οδηγός του λεωφορείου, Yoet, θυμάται απ’ αυτή την περίοδο: «Έξι ετών σηκωνόμουν στις 5 το πρωί και περίμενα πάνω από μια ώρα στην ουρά για να πάρω το γάλα για τα μικρότερα μου αδέρφια. Όμως η εκπαίδευση τότε ήταν ποιοτικότερη θα έλεγα. Διαβάζαμε πολλά παραμύθια όπως τους μύθους της Αρχαίας Ελλάδας. Η μυστική αστυνομία ήταν παντού, χρυσό να έβλεπες στο δρόμο δεν τον μάζευες. Φοβόμασταν, άλλα ταυτόχρονα τα σπίτια μας ήταν ανοιχτά, ξεκλείδωτα». Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και 45 χρόνια κατοχής (1945-1991) η Δημοκρατία της Μολδαβίας, η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης, ανακήρυξε την ανεξαρτησία της. Στη συνέχεια στήριξε την οικονομία της στην εξαγωγή του κρασιού. Όμως ο Ρώσος πρόεδρος Β. Πούτιν εξαγριώθηκε με την απόφαση της Μολδαβίας να συνάψει στενότερες σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση που για να τους τιμωρήσει έκανε εμπάργκο στην εισαγωγή του μολδαβικού κρασιού. Η Μολδαβία έχασε περίπου 30% των εξαγωγών της. Στην υπόγεια πόλη Cricova βρίσκεται το μεγαλύτερο κελάρι κρασιού στον κόσμο. Οι συμπάθειες προς τη Ρωσία και τη Ρουμανία αντικατοπτρίζεται και στο ποσοστό των μαθητών που σπουδάζουν σε αυτές τις χώρες, περίπου 20-80% αντίστοιχα. Περισσότερες από 10.000 Μολδαβές γυναίκες είναι θύματα του απάνθρωπου σύγχρονου δουλεμπορίου.

(«Ταξίδι στη Μολδαβία και στην Υπερδνειστερία», Βίντεο διάρκειας 10’ λεπτών): Κάρα από το Iasi μέχρι την πρωτεύουσα Κισινάου, Άγρια ζωή, Cricova, μια υπόγεια πόλη… κρασιού! Μοναστήρι Orheiul Vechi, Υπερδνειστερία… μια μέρα πάνω από τον Δνείπερο, Με οδηγό τα αγάλματα του Λένιν

Η Υπερδνειστερία, στα ανατολικά του ποταμού Δνείστερου, διακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1990 και βοηθούμενη από τους Ρώσους νίκησε τους Μολδαβούς στον Πόλεμο της Υπερδνειστερίας (1992). Σήμερα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνωρίζει την Υπερδνειστερία ως περιοχή «παγωμένης διαμάχης». Ο Λένιν ως σύμβολο δεν μπορεί να αναπαυτεί, στη δυτική Ουκρανία γκρεμίζουν τα αγάλματά του στην ανατολική τα υμνούν όπως και στην Υπερδνειστερία. Σε δημοψήφισμα στις 17 Σεπτεμβρίου 2006 με ποσοστό 93% ψήφισαν υπέρ της ένωσης με τη Ρωσία, αν και δεν συνορεύουν με τη Ρωσία αλλά με την Μολδαβία και την Ουκρανία. Τόσο οι Ρωσία όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ εμπλέκονται στην περιοχή με επενδύσεις, εισαγωγές-εξαγωγές… βλέψεις.