ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: 49-50. Ταξίδι στην Τανζανία και στην Μαδαγασκάρη

του Δρ Δημητρίου Κουτάντου – Εκπαιδευτικού, Διδάκτορα Ειδικής Αγωγής

africa-mathitries
Μουσουλμάνες μαθήτριες στο νησί Ζανζιμπάρ (Ειρηνικός Ωκεανός)

 

Μετά το Ταξίδι στις ηπείρους της Ανταρκτικής και της Αμερικής, η Σειρά ολοκληρώνει τις δημοσιεύσεις για την ήπειρο της Αφρικής εκεί από όπου άρχισε, στην Ανατολική Αφρική. Στην Τανζανία και στη Μαδαγασκάρη ολοκληρώνεται ένας κύκλος στην αφρικάνικη γη με είκοσι δύο χώρες της Ανατολικής, Νότιας, Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής. Στην Μαδαγασκάρη μοιραζόμαστε τις εμπειρίες της συνάδελφου εκπαιδευτικού Ειρήνης Παπαχατζή, μέλος του Συλλόγου: «Συμβολή στην Εκπαίδευση των Παιδιών της Αφρικής». Η προσπάθεια τους να βοηθήσουν με σίτιση, καθαρό νερό, ψυχαγωγία και εκπαίδευση γεμίζει από τα ατόφια χαμόγελα των παιδιών και των ανθρώπων με τις ζεστές καρδιές. Μέσα στο κείμενο στα τρία ενσωματωμένα βίντεο μπορείτε να παρακολουθήσετε, από την Τανζανία εικόνες σπάνιας ομορφιάς από το Κιλιμάντζαρο, το Εθνικό Πάρκο Σερενγκέτι, τον Κρατήρα Νγκορογκόρο, το νησί του Ειρηνικού Ωκεανού με τα μπαχαρικά Ζανζιμπάρ∙ και στη Μαδαγασκάρη τις δράσεις του Συλλόγου «Συμβολή στην Εκπαίδευση των Παιδιών της Αφρικής».

49. Ταξίδι στην Τανζανία, του Σερενγκέτι, του Κρατήρα Νγκορογκόρο και του Ζανζιμπάρ
Η Τανζανία είναι ένας οικολογικός παράδεισος. Ακουμπά στον Ειρηνικό Ωκεανό και στις λίμνες Τανγκανίκα και Βικτώρια ενώ το ένα τρίτο της γης της είναι εθνικά πάρκα μέσα στα οποία βρίσκεται και το υψηλότερο βουνό της Αφρικής, το Κιλιμάντζαρο. Η πρώιμη εγκατάσταση του ανθρώπου στην περιοχή χάνεται στους προϊστορικούς χρόνους. Ακολούθησαν οι Μπαντού, οι Haya, οι έμποροι από τον περσικό κόλπο και τη δυτική Ινδία (ο Freddie Mercury του συγκροτήματος Queen, 1946-1991, είχε ινδική καταγωγή και γεννήθηκε στο Ζανζιμπάρ), οι Γερμανοί και οι Άγγλοι άποικοι.   Το όνομα «Τανζανία» προέρχεται από τα ονόματα των δύο πρώην κρατών, «Τανγκανίκα» και «Ζανζιμπάρ», που ενώθηκαν ως χώρα στις 26 Απριλίου του 1964.

«Ταξίδι στην Τανζανία», 376 φωτογραφίες, διάρκεια 19’ λεπτά): Κιλιμάντζαρο, Δύο Ημέρες στο Εθνικό Πάρκο Σερενγκέτι: “Όταν κοιμάσαι και ξυπνάς στο Σερενγκέτι”, Εθνικό Πάρκο Κρατήρας Νγκορογκόρο, Εθνικό Πάρκο Λίμνη Mayara, Νταρ ες Σαλάμ -Παραλία Mikadi, “Μια Νύχτα με τους Μαασάι”, Ειρηνικός Ωκεανός Ζανζιμπάρ, “Stonetown”, 1873, το τελευταίο σκλαβοπάζαρο, “Στην παλιά ψαραγορά του Ειρηνικού”, “Τα μπαχαρικά”, “Παλιές πόρτες και καΐκια… στον Ειρηνικό Ωκεανό”

Η εκπαίδευση στην Τανζανία παρέχεται από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα με γενική δομή 2-7-4-2-3 χρόνια ανά βαθμίδα. Στα σχολεία της πρωτοβάθμιας διδάσκεται η επίσημη γλώσσα Σουαχίλι και στην δευτεροβάθμια με προβλήματα η δεύτερη επίσημη γλώσσα η αγγλική. Το 2002 καταργήθηκαν τα δίδακτρα στα δημόσια σχολεία αλλά πολλές οικογένειες αδυνατούν να πληρώσουν τις στολές, τις προμήθειες και άλλα έξοδα των σχολείων. Παρά τα σημαντικά προβλήματα η δωρεάν παιδεία την περίοδο 2001-2008 αύξησε κατακόρυφα τη φοίτηση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση σχεδόν κατά τρία εκατομμύρια μαθητές. Πολλές αφρικανικές χώρες δαπανούν υψηλά ποσοστά του προϋπολογισμού τους προκειμένου να επενδύσουν στις νέες γενιές με σχολεία και εκπαιδευτικό προσωπικό, στην  Ουγκάντα 20-24% του ΑΕΠ, στην Κένυα 14-15% και στην Τανζανία 11%.

«Ταξίδι στην Τανζανία», Βίντεο διάρκειας 11’ λεπτών): Στο Εθνικό Πάρκο Σερενγκέτι, Εθνικό Πάρκο Κρατήρας Νγκορογκόρο, “Κοινωνίες γκνου, βούβαλων, φλαμίνγκο, μπαμπουίνων κ.ά.”, Dar es Salaam, “Αναπαραστάσεις των Μαασάι”, Ζανζιμπάρ – Ειρηνικός Ωκεανός, “Σκαρφαλώνοντας στον ουρανό”, Αφρική “Πολιτισμός κοντά στη φύση και στη γη”

50. Ταξίδι στη Μαδαγασκάρη, των ανθρώπων με τα ατόφια χαμόγελα
Συνέντευξη με τη δασκάλα Ειρήνη Παπαχατζή, μέλος του Συλλόγου: «Συμβολή στην Εκπαίδευση των Παιδιών της Αφρικής», σύλλογος με εκπαιδευτικές δράσεις στη Μαδαγασκάρη και στην Ουγκάντα
Ειρήνη, πώς βρέθηκες στη Μαδαγασκάρη;
Όταν σπούδαζα στη Γαλλία, είχα γνωρίσει κάποιους  Μαδαγασκαριανούς. Οι άνθρωποι αυτοί ξεχώριζαν ανάμεσα σε όλες τις άλλες εθνότητες και έτσι θέλησα να γνωρίσω τον τόπο αυτών των ξεχωριστών ανθρώπων.
Τι το ιδιαίτερο είδες σε αυτούς τους ανθρώπους;
Όπως επιβεβαιώθηκε και στη συνέχεια όταν επισκέφτηκα τη Μαδαγασκάρη, ήταν  τόσο φιλήσυχοι, ταπεινοί, ευγενικοί, υπομονετικοί άνθρωποι. Αυτό δεν το έχω ξανασυναντήσει σε κανένα άλλο λαό. Στην υπόλοιπη Αφρική θα δεις κάποιες φορές παιδιά να τσακώνονται, ενώ στη Μαδαγασκάρη δεν είδαμε ποτέ παιδιά να μαλώνουν. Είναι πάντα χαμογελαστοί, φιλόξενοι και σε κάνουν να αισθάνεσαι μεγάλη ασφάλεια. Η πρώτη επαφή με τη Μαδαγασκάρη, έγινε  το 2009 μέσω της  τοπικής Ορθόδοξης Ιεραποστολής, όπου ο Επίσκοπος με δέχτηκε ως εθελόντρια, στην πρωτεύουσα, το  Ανταναναρίβο που σημαίνει «τα χίλια χωριά» και είναι χτισμένο σε ένα μεγάλο οροπέδιο.

Οι πρώτες σου εντυπώσεις;
Το πρώτο πράγμα που θυμάμαι στην Επισκοπή ήταν μια ουρά 600-700 παιδιών να περιμένουν κάθε πρωί υπομονετικά να πάρουν ένα ποτήρι γάλα-σκόνη και δύο μπισκότα. Πολλά παιδιά έρχονται από μακρινά χωριά και χρειάζονται μια ώρα περπάτημα, έχοντας τα αδέλφια τους στην πλάτη τους. Κάποιες φορές, παιδιά λιποθυμούν περιμένοντας στην ουρά. Οι νεαρές κοπέλες, προσπαθώντας να βγουν από την απόλυτη φτώχεια, συχνά εμπιστεύονται κάποιον άνδρα, μένουν έγγειες και μετά από λίγο καιρό βρίσκονται παρατημένες με ένα δυο παιδιά. Έτσι στο καθημερινό γάλα, πολλές φορές δεν ξεχωρίζεις αν τα μωρά που κρατούν οι κοπέλες στην πλάτη είναι μικρότερα αδέρφια ή τα ίδια τους τα παιδιά. Γενικότερα, ο θεσμός του γάμου μοιάζει ιδιαίτερα χαλαρός στα μάτια του εξωτερικού παρατηρητή.

«Ταξίδι στη Μαδαγασκάρη», Βίντεο και Φωτογραφίες διάρκειας 10’ λεπτών): Οι δράσεις του Συλλόγου «Συμβολή στην Εκπαίδευση των Παιδιών της Αφρικής», Μαδαγασκάρη, Ανταναναρίβο, Τulear, Majunga, Λίγες φωτογραφίες από τη δράση του Συλλόγου στην Ουγκάντα

Τι άλλο παρατήρησες στην κουλτούρα της Μαδαγασκάρης;
Αυτοί οι άνθρωποι έχουν μεγάλη υπομονή! Μπορεί να περιμένουν να συναντήσουν ένα λευκό με τις ώρες, με την ελπίδα ότι μπορεί να εξασφαλίσουν κάτι για τα παιδιά τους. Δεν θα ακούσεις να τσακώνονται, ούτε κορναρίσματα στους δρόμους ή καβγάδες. Εντυπωσιαστήκαμε γιατί η φτώχεια των ανθρώπων είναι μεγάλη, και όμως δεν θα τους δεις να ζητιανεύουν, μόνο λίγοι στο κέντρο της πόλης.
Πώς είναι η φύση του τέταρτου μεγαλύτερου νησιού του κόσμου;
Η Μαδαγασκάρη είναι ένα απομονωμένο τμήμα από την Αφρική, υπάρχουν δάση, έρημος, ακτές και βουνά. Είναι μια μικρογραφία του κόσμου, η δέκατη χώρα στον κόσμο σε βιοποικιλότητα, γι’ αυτό λένε ότι είναι το «μουσείο του κόσμου». Εκτός από τις διαφορές στη φύση διακρίνεις διαφορές και στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι διαφέρουν στην εμφάνιση από τους άλλους Αφρικανούς. Είναι μια ανάμιξη αφρικανών, ασιατών και λευκών μιας και ήταν γαλλική αποικία. Διαφέρουν στην εμφάνιση αλλά και στη συμπεριφορά, η θέση της γυναίκας δεν είναι όπως στην υπόλοιπη Αφρική, άνδρες και γυναίκες βρίσκονται πιο κοντά.
Στην Αφρική είδα να σκάβουν οι γυναίκες…
Και στη Μαδαγασκάρη. Κατά μήκος της εθνικής οδού που διασχίζει τη χώρα θα δεις πολλές γυναίκες και σπάνε πέτρες, όχι πως θέλουν να τις χρησιμοποιήσουν άλλα το κάνουν για να προσελκύσουν κάποιο εργοδότη, για να δείξουν πόσο δυνατές είναι. Και τα παιδιά δουλεύουν παρά πολύ.
Τα σημάδια της γαλλικής αποικιοκρατίας είναι και σήμερα εμφανής;
Είναι φανερή η παρουσία της Γαλλίας και σήμερα. Η Μαδαγασκάρη είναι πάρα πολύ πλούσιο νησί. Έχει τα πάντα: χρυσό, πετράδια, βανίλια, μπαχαρικά κ.ά. Όμως η εκμετάλλευση γίνεται συνήθως από γαλλικές εταιρίες, γι’ αυτό υπάρχουν πανό μέσα στην πόλη που γράφουν «la colonisation n’est pas  finit», δηλαδή «η αποικιοκρατία δεν έχει τελειώσει».
Πώς είναι η ζωή έξω από την πρωτεύουσα;
Νομίζω ότι ένα μεγάλο πλεονέκτημα της χώρας σε σχέση με τις άλλες αφρικανικές χώρες είναι η ενιαία γλώσσα. Η «μαλαγκάσυ» είναι η επίσημη γλώσσα και έχει μαλαισιανή και πολυνησιακή καταγωγή. Αυτό δίνει κάποια ενότητα στη χώρα. Υπάρχουν βέβαια και φυλές που έχουν διαμάχες όπως ανάμεσα στους κάτοικους των παραθαλάσσιων περιοχών και την ενδοχώρα. Κάποια παραθαλάσσια μέρη ξεχωρίζουν, όπως το Tulear που έχει ένα σημαντικό λιμάνι. Ακόμη και οι Μαδασκαριανοί λένε ότι στο Tulear οι άνθρωποι έχουν πιο ζεστή καρδιά. Φέτος πληγήκαν από μια μεγάλη πλημμύρα. Γενικά οι άνθρωποι είναι πολύ φιλόξενοι. Και στο βορρά υπάρχει μια πόλη που έχει χτιστεί με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, η Majunga όπου πάντα υπήρχαν και Έλληνες,
Ποια δράση έχετε αναπτύξει στη Μαδαγασκάρη;
Μετά την πρώτη χρονιά, αποφασίσαμε να φτιάξουμε το Σύλλογο: «Συμβολή στην εκπαίδευση των παιδιών της Αφρικής», ώστε να μπορούμε να κινούμαστε με συνέπεια ως προς τους ανθρώπους που μας στηρίζουν εδώ στην Ελλάδα. Είδαμε ότι εκεί που μπορούσαμε να εστιάσουμε την προσπάθεια μας ήταν σε θέματα εκπαίδευσης, καθώς είναι η μόνη δράση που μπορεί να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα. Είναι πολύ καλό το να  στέλνονται ρούχα ή φαγητό, αλλά εμείς πιστεύουμε σε αυτό που λέει μια κινέζικη παροιμία: «αντί να δίνεις σε κάποιον κάθε μέρα ψάρια, μάθε του καλύτερα να ψαρεύει». Από το 2009 και μετά πηγαίνουμε κάθε χρόνο για περίπου δύο μήνες, χρόνο που μοιράζουμε ανάμεσα στη Μαδαγασκάρη και την Ουγκάντα.
Πώς είναι η εκπαίδευση στη Μαδαγασκάρη;
Βλέπεις δεκάδες παιδιά στους δρόμους, τη στιγμή που κανονικά θα έπρεπε να είναι στο σχολείο. Αυτό συμβαίνει γιατί και στα δημόσια σχολεία υπάρχουν δίδακτρα. Πολλές οικογένειες είναι πολύτεκνες από διαφορετικούς άντρες, αφού συνήθως είναι η γυναίκα που κρατεί την οικογένεια. Τα δίδακτρα δεν είναι υψηλά (6-7 ευρώ το χρόνο), αλλά όταν έχεις πολλά παιδιά και ένα καλό μεροκάματο δεν ξεπερνά το ένα ευρώ, το ποσό αυτό μοιάζει υπέρογκο για εκείνους.

Πόσα παιδιά έχει μια τάξη;
Είναι σχετικά καλά σε σχέση με την υπόλοιπη Αφρική, συνήθως κάθε τάξη έχει τριάντα με σαράντα παιδιά. Στην πρωτεύουσα βρίσκεις σχολεία χτισμένα, αλλά στα χωριά το σχολείο μπορεί να είναι μια αχυροκαλύβα. Τα πλουσιότερα σχολεία είναι αυτά των Καθολικών και των Προτεσταντών. Υπάρχουν και λίγοι Μουσουλμάνοι. Έχω παρατηρήσει όμως, ότι κρατούν τα ανιμιστικά αφρικάνικα στοιχεία, δηλαδή τις δικές τους παραδόσεις με ιδιαίτερο σεβασμό στους προγόνους, τις ρίζες τους. Ξεθάβουν τα κόκαλα των πρόγονων, τα πλένουν και μετά κάνουν μια γιορτή. Είναι μια προσπάθεια να διατηρήσουν την παράδοση τους, παρόλο που έχουν ασπασθεί επισήμως κάποιο Χριστιανικό ή άλλο δόγμα.
Πώς οργανώνεται την αποστολή σας κάθε χρόνο; 
Όποιος επιθυμεί, έρχεται σε επαφή μαζί μας, με το Σύλλογο μας, είμαστε κυρίως εκπαιδευτικοί και φοιτητές, και οργανώνουμε από κοινού το ταξίδι. Μας βοηθούν κάποιοι άνθρωποι για να κάνουμε εκδηλώσεις στην Αθήνα και στην Κρήτη, ώστε  να συγκεντρώσουμε τα απαραίτητα χρήματα. Επίσης υπάρχουν άνθρωποι από την Ελλάδα που αναλαμβάνουν υποτροφίες. Με το πόσο των 30 ευρώ όλα τα παιδιά μιας οικογένειας στη Μαδαγασκάρη πηγαίνουν στο σχολείο για ένα χρόνο. Σύμφωνα με το καταστατικό ιδρύσεως: «Ο Σύλλογος  έχει ως γενικό σκοπό να συμβάλει  με οποιοδήποτε τρόπο στη διευκόλυνση της πρόσβασης άπορων  παιδιών και νέων της Αφρικής στην εκπαίδευση» (Αριθμ. Εγκρίσεως Πρωτοδικείου Αθηνών 6623/29-11-2011).
Έχετε χορηγίες;
Δεν έχουμε μεγάλους χορηγούς, εκτός από τις Εκδόσεις Ψυχογιός που μας στηρίζουν ποικιλοτρόπως. Γενικά όμως, μας βοηθούν οι άνθρωποι που έρχονται στις εκδηλώσεις, οι  άνθρωποι που ενστερνίζονται τους στόχους του Συλλόγου μας. Εκτός από τα χρήματα, συγκεντρώνουμε γραφική υλη, παιχνίδια και λίγα ρούχα. Πέρα από τις υποτροφίες και τη διανομή σχολικής ύλης, μία βασική μας δράση είναι οι καλοκαιρινές κατασκηνώσεις, που πραγματοποιούνται στα σχολεία της Μητρόπολης.   Την περίοδο των σχολικών  διακοπών οργανώνουμε εκπαιδευτικές κατασκηνώσεις για τα φτωχότερα και τα ορφανά παιδιά. Σε κάθε περίοδο φιλοξενούμε περίπου 80 παιδιά. Οι συνθήκες είναι πολύ απλές:  μένουμε μέσα στις τάξεις του σχολείου σε στρώματα, μαγειρεύουμε με ξύλα, αλλά περνάμε όλοι υπέροχα! Οι οικογένειες τους παρακαλούν να πάρουμε τα παιδιά τους για να ζήσουν τη μοναδική αυτή εμπειρία.
Τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα της κατασκήνωσης;
Καθημερινά υπάρχουν εκπαιδευτικές, αλλά και ψυχαγωγικές δράσεις. Πέρα από κάποια στοιχεία για την ορθόδοξη πίστη, τα παιδιά εκπαιδεύονται με πλήθος δεξιοτήτων, σε θέματα προσωπικής υγιεινής, κατασκευάζουν πράγματα, παίζουν παιχνίδια, χορεύουν και τραγουδάνε γύρω από τη φωτιά, λένε  παραδοσιακά παραμύθια και γενικά ζουν τις στιγμές ανεμελιάς, που αναγκάζονται να απαρνηθούν πολύ νωρίς καθώς αναγκάζονται να δουλέψουν από πολύ μικρή ηλικία. Ακόμη, προσφέρουμε ιατρική περίθαλψη και φυσικά φαγητό και καθαρό νερό που τόσο στερούνται στην καθημερινότητά τους. Ο χρόνος μας μοιράζεται στις κατασκηνώσεις της Μαδαγασκάρης και της Ουγκάντας. Στην Ουγκάντα συνεργαζόμαστε με το γιατρό κ. Αντώνη Λιάσκο, ο οποίος έχει είκοσι και πλέον χρόνια δράσης στην Αφρική. Η  εμπειρία και του γιατρού δείχνει ότι για μπορέσουν να εξελιχτούν τα πράγματα στην  Αφρική, θα πρέπει να τα περάσουμε μέσα από την εκπαίδευση. Τώρα και αυτός αφιερώνει περισσότερο χρόνο στα εκπαιδευτικά παρά στα ιατρικά θέματα.
Εσείς τι παίρνετε από αυτή την προσπάθεια;
Στις χώρες αυτές ερχόμαστε αντιμέτωποι με την  παράλογη αυταρέσκεια  του δυτικού πολιτισμού. Νομίζουμε ότι εμείς γνωρίζουμε πράγματα και θα τα διδάξουμε, αλλά όταν φτάνουμε εκεί και συναντούμε τους ανθρώπους, καταλαβαίνουμε ότι εμείς έχουμε να διδαχτούμε τα πιο σημαντικά. Εκεί παίρνει κανείς ατέλειωτη αγάπη, ξαναμαθαίνει το σεβασμό, να βρίσκει το ουσιαστικό πάρα την έλλειψη των υλικών αγαθών, την ουσία στις ανθρώπινες σχέσεις. Μαθαίνεις τόσα από τα παιδιά που δεν ζητούν τίποτα και χαίρονται με το παραμικρό.
Είναι διαφορετικά τα παιδιά στην Αφρική και στη Μαδαγασκάρη;
Όλα τα παιδιά της Αφρικής είναι γλυκύτατα, αλλά της Μαδαγασκάρης ξεχωρίζουν για το σεβασμό τους. Σε μια αίθουσα με 30 -40 παιδιά, παρακολουθούν όλα χωρίς την παραμικρή φασαρία.  Ακόμη, μας εντυπωσιάζει η δημιουργικότητά τους. Με λίγα χρώματα, λίγη πλαστελίνη αναπαριστούν με απίστευτη λεπτομέρεια και ευρηματικότητα τη δική τους ζωή. Η δημιουργία τους είναι μοναδική. Οι θεατρικές παραστάσεις που κάνουμε στο τέλος της κατασκήνωσης, οι χοροί, τα τραγούδια που μαθαίνουν με φυσικότητα μας εκπλήσσουν κάθε φορά.
Αυτή τη χρονιά ποιες εκδηλώσεις έχετε προγραμματίσει πριν να αναχωρήσετε για την Αφρική;
Έχουμε ζητήσει από το Δήμο Ρεθύμνου να κάνουμε μια εκδήλωση στις 18 Μαΐου στο Δημοτικό Κήπο

Για περισσότερες πληροφορίες: Ειρήνη Παπαχατζή, ipapachatzi@yahoo.gr