Αγωγή Υγείας

Της Ευτυχίας Τσιροπινά, Υπεύθυνης Αγωγής Υγείας, Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χίου

agogiygeiasΤο ύψιστο ατομικό και κοινωνικό αγαθό είναι η Υγεία. Υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας» σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας…..>

 

 

Αγωγή Υγείας
«Ξέρω ότι δεν μπορώ να διδάξω τίποτα σε κανέναν. Μπορώ μόνο να δημιουργήσω ένα περιβάλλον
μέσα στο οποίο κάποιος θα μπορεί να μάθει κάτι»
Carl Rogers 1959
 

Το ύψιστο ατομικό και κοινωνικό αγαθό είναι η Υγεία. Υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας» σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Σήμερα η γνώση για την υγεία, τις ασθένειες και τις θεραπευτικές μεθόδους  έχει φθάσει σε υψηλά επίπεδα. Αντίθετα ο τομέας της πρόληψης δεν έχει προβληθεί όπως θα έπρεπε. Η πρόληψη μοιάζει να αποτελεί κάτι αυτονόητο που όλοι το γνωρίζουν, αλλά λίγοι το εφαρμόζουν. Ο όρος «πρόληψη»  σημαίνει μέτρα τα οποία τείνουν να εμποδίσουν περιστατικά για κάτι ανεπιθύμητο και είναι ιατρικός. Η πρόληψη όμως μέσω της εκπαίδευσης είναι μια διαδικασία βίωσης των παραμέτρων και των χαρακτηριστικών της υγιεινής ζωής.
Το σχολείο καλείται να αναλάβει ένα πρωταρχικό και πολυλειτουργικό ρόλο στην πρόληψη της σωματικής και ψυχικής υγείας του ατόμου.

Ένα πρόγραμμα Αγωγής Υγείας στο σχολείο θα πρέπει να είναι μια προσπάθεια ενίσχυσης του παιδαγωγικού ρόλου του σχολείου και να επικεντρώνεται στη βελτίωση της ικανότητας του παιδιού να «φροντίζει» συνολικά» τον εαυτό του.

Ο ορισμός άλλωστε της Αγωγής Υγείας που έγινε αποδεκτός από τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1986 αναφέρει ότι η Αγωγή Υγείας «είναι μια διαδικασία που στηρίζεται σε επιστημονικές αρχές και χρησιμοποιεί προγραμματισμένες ευκαιρίες μάθησης που δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους, όταν λειτουργούν ως άτομα ή ως σύνολο, να αποφασίζουν και να ενεργούν συνειδητά (ενημερωμένα) για θέματα που επηρεάζουν την υγεία τους». Ο ορισμός χρησιμοποιείται ως κοινό σημείο αναφοράς όταν περιγράφεται η Αγωγή Υγείας στο σχολείο.

Η Αγωγή Υγείας στο σχολείο έχει δύο βασικούς στόχους:

1. Απευθύνεται στα παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων.
2. Φθάνει στα παιδιά έγκαιρα πριν ακόμα αποκτήσουν κακές συνήθειες.

Παράλληλα όμως στοχεύει:

• Στην αναβάθμιση της σχολικής ζωής και στη σύνδεσή της με την κοινωνική πραγματικότητα
• Στην πρόληψη του αποκλεισμού νεαρών ατόμων από την κοινωνία και την αγορά εργασίας
• Στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στη διαμόρφωση ατόμων με κριτική στάση και αναγνώριση των συνεπειών καθημερινών αποφάσεων
• Στη μείωση της σχολικής αποτυχίας και της πρόωρης εγκατάλειψης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης

Θα αναφερθούμε όμως στους βασικούς άξονες περιεχομένου των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας.

– Διαπροσωπικές σχέσεις – Ψυχική Υγεία (Ο εαυτός μου – Η σχέση μου με τους άλλους – Η σχέση μου με το περιβάλλον. Αυτοεκτίμηση, ατομική ταυτότητα, συναισθήματα, ενεργητική ακρόαση, κοινωνικός αποκλεισμός – Ίσες ευκαιρίες, ισότητα των δύο φύλων, ρατσισμός, βία, αντιμετώπιση πένθους, αντιμετώπιση άγχους).
– Πρόληψη χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών (Ναρκωτικά, αλκοόλ, τσιγάρο).
– Κατανάλωση και υγεία (Διατροφή και διατροφικές συνήθειες. Παχυσαρκία. Καρδιαγγειακά νοσήματα. Στοματική υγιεινή. Γενετικά τροποποιημένα προϊόντα).
– Σεξουαλική Αγωγή – Διαφυλικές σχέσεις {Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, (AIDS, Ηπατίτιδα Β) πρόληψη σεξουαλικής κακοποίησης, σεξουαλική παρενόχληση}.
– Φυσική άσκηση και Υγεία (Ελεύθερος χρόνος).
– Κυκλοφοριακή Αγωγή – Ατυχήματα (Οδική συμπεριφορά των μαθητών-πεζών, κράνος και ζώνη ασφαλείας. Αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης αλκοόλ πριν και κατά την οδήγηση. Παιδιά στο αυτοκίνητο, μαθητές ως οδηγοί μοτοποδηλάτων. Μαθητές ως επιβάτες σχολικών λεωφορείων, αεροπλάνων, πλοίων και άλλων μέσων).
– Περιβάλλον και Υγεία (Καρκίνος, έκθεση σε τοξικές ουσίες και στην υπερβολική ηλιακή ακτινοβολία, μόλυνση περιβάλλοντος).
– Εθελοντισμός {Εθελοντική Αιμοδοσία (Μεσογειακή Αναιμία), προσφορά ιστών και οργάνων, πρώτες βοήθειες, εργασία, εθελοντής σχολικός τροχονόμος}.
– Αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων (ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αντιμετώπιση του άγχους, του φόβου κλπ) (Σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές, ναυάγια).

****
Αυτή λοιπόν είναι η θεματολογία, αλλά μήπως πρέπει να γνωρίζουμε και τη μεθοδολογία της Αγωγής Υγείας; Η Αγωγή Υγείας ως διδακτική δραστηριότητα επιστρατεύει συγκεκριμένα διδακτικά εργαλεία και μεθοδολογία:• Η σχολική τάξη προσεγγίζεται ως ομάδα με όλα τα θετικά της ομαδοκεντρικής μεθόδου. Οι μαθητές ενσωματώνονται και λειτουργούν χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψη η επίδοση, το φύλο, η κοινωνική προέλευση κλπ. Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζονται καλύτερα ψυχολογικά φαινόμενα (φόβος, άγχος, ανασφάλεια) και προωθούνται θετικές κοινωνικές σχέσεις (αλληλοσεβασμός, αποδοχή, συνεργασία, δικαίωμα της διαφοράς)
• Καλλιεργείται η παιδαγωγική σχέση, η οποία αποτελεί πλαίσιο στήριξης και αποδοχής για τους μαθητές
• Δημιουργείται κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας στην τάξη
• Η προσέγγιση των θεμάτων γίνεται με τη βιωματική μάθηση που έχει επίκεντρο τα παιδιά και τους επιτρέπει να ερευνήσουν στάσεις, αξίες και πεποιθήσεις με ένα σίγουρο, μη απειλητικό τρόπο, ανταλλάσσοντας εμπειρίες και αντλώντας μέσα από τις εμπειρίες των άλλων
• Κυρίαρχος τρόπος επικοινωνίας είναι η ενεργητική ακρόασηΜέσα από τα προγράμματα Αγωγής Υγείας ο δάσκαλος αλλάζει τον παραδοσιακό του ρόλο και μετατρέπεται, προς έκπληξη των μαθητών, σε συνεργάτη τους.• Ενδιαφέρεται για όλους χωρίς διακρίσεις, έχοντας προσδοκίες από όλους και αξιοποιώντας ευκαιρίες για να αναπτύξουν αυτοεκτίμηση και να αποκτήσουν υπευθυνότητα
• Απελευθερώνει τη φαντασία τους
• Σέβεται τους εσωτερικούς ρυθμούς των μαθητών του και δεν είναι «κολλημένος» στη διδακτέα ύλη
• Είναι συντονιστής και όχι μοναδικός πομπός γνώσης
• Συνεργάζεται καλύτερα με τους συναδέλφους του
• Αναζητεί νέους συνεργάτες
• «Βγάζει» το σχολείο «προς τα έξω»

Οι μαθητές έτσι έχουν ένα άριστο πρότυπο μεθοδικότητας, συνεργατικότητας και εφευρετικότητας, το δάσκαλό τους. Μαθαίνουν με την καρδιά τους, κερδίζουν αυτοπεποίθηση, ηρεμία, ανακαλύπτουν καθημερινά μονοπάτια που ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Αναζητούν το σχολείο τους γιατί είναι πλέον τόπος χαράς και ευχαρίστησης και ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις τους.

Οι γονείς με την ενημέρωση αλλά και με την ενεργητική συμμετοχή τους στα προγράμματα ανακαλύπτουν ότι το σχολείο μεταμορφώνεται μεταμορφώνοντας δασκάλους και μαθητές που νοιώθουν χαρούμενοι, αγαπούν, είναι δραστήριοι, γεμάτοι ζωή, απολαμβάνουν εκτίμηση και σεβασμό, επιτυγχάνουν. Συγχρόνως αλλάζει και το σχολικό περιβάλλον με τη συμβολή όλων και γίνεται φιλικό, γεμάτο θαλπωρή. Ένα περιβάλλον όπου δεν παρέχονται απλώς γνώσεις και πληροφορίες αλλά η γνώση γίνεται συνείδηση , δημιουργούνται βιώματα, καλλιεργούνται στάσεις και συμπεριφορές υγείας.

Συνεργάτες λοιπόν όλοι και αλληλοβοηθούμενοι στην πορεία της αυτογνωσίας, της αυτοβελτίωσης, της αυτονόμηση αλλά και στην κατάκτηση της γνώσης. Θέτουν ρεαλιστικούς στόχους στη ζωή και πετυχαίνουν αυτό που επιθυμούν.

Αν έχουμε πεισθεί ότι:
– Η απλή μετάδοση γνώσεων δεν είναι αρκετή για να αποφασίσει κάποιος να υιοθετήσει υγιείς στάσεις και συμπεριφορές, δηλαδή να αλλάξει
– Οι μαθητές βρίσκονται στην ηλικία που πλάθεται η προσωπικότητά τους, αναπτύσσονται οι δεξιότητές τους και συντελείται η ψυχική και κοινωνική τους ωρίμανση
– Το σχολείο μπορεί να προβάλλει την αγωγή μέσα από το σχολικό ήθος, το σχολικό πρόγραμμα τους κανονισμούς και τις σχέσεις με τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, τους γονείς και την κοινότητα
– Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εφαρμόσουν αρχές της αγωγής υγείας, να τις αφομοιώσουν στη σχολική ύλη και ζωή και να τις προβάλουν με τη στάση και τη συμπεριφορά τους.
– Η στάση και συμπεριφορά υγείας των ανθρώπων είναι μακρά διαδικασία που αρχίζει από τα πρώτα χρόνια της ζωής
αξίζει να ξεκινήσουμε το ελκυστικό  ταξίδι μέσα από ένα πρόγραμμα Αγωγής Υγείας. Αλλά να το ξεκινήσουμε με την καρδιά μας γιατί όπως λέει ο μικρός Πρίγκηπας:
«Μόνο με την καρδιά μπορούμε να δούμε σωστά. Το ουσιώδες είναι πάντα αόρατο στο μάτι»

Ευτυχία  Τσιροπινά