Θεάσεις: 17.011
20 ΧΡΟΝΙΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΕΥΡΩΠΗ-ΑΜΕΡΙΚΗ-ΑΦΡΙΚΗ: 4
Του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού
Η εργασία με τις βιωματικές επισκέψεις μου σε χώρους μνήμης του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων Αφρικανών σε τρεις ηπείρους, αποτελείται από δυο μέρη. Στο Α’ Μέροςκαταγράφω ιστορικά στοιχεία για το δουλεμπόριο ως πηγή έμπνευσης για τους «ανώτερους» πολιτισμούς, την έναρξη του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων Αφρικανών από τους Ευρωπαίους («the transatlantic slave trade») με την πρόφαση πώς ήθελαν να σώσουν τους «Ίντιος» της Αμερικής, τους άραβες δουλεμπόρους, και τη βιβλική έκταση που έλαβε το «τριγωνικό εμπόριο σκλάβων» Αφρικανών ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική. Το διατλαντικό δουλεμπόριο είναι το ολοκαύτωμα της Αφρικής, είναι η μεγαλύτερη βίαιη μετακίνηση στην ιστορία της ανθρωπότητα που σκόπιμα αποσιωπάται από το δυτικό κόσμο. Ακριβή στοιχεία δεν υπάρχουν, αλλά όλες οι πηγές συγκλίνουν σε μια άποψη. Η Αφρική από το 16ο έως το 19ο αιώνα που διεξήχθη το διατλαντικό δουλεμπόριο είχε πληθυσμό περίπου εβδομήντα με εκατό εκατομμύρια ανθρώπους, συγκεντρωτικάο ένας στους τρεις Αφρικανούς υπέφερε έμμεσα ή άμεσα από το διατλαντικό εμπόριο σκλάβων(Unesco, 1978). Το δουλεμπόριο δεν είναι μια ιστορία του παρελθόντος, ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυβερνήσεις αποφεύγουν να ζητήσουν «συγνώμη» λόγω του φόβου των αποζημιώσεων. Ακόμη, έρευνα του 2016 δείχνει πως οι σύγχρονοι σκλάβοι στον κόσμο φτάνουν τα 40 εκατομμύρια (Le monde compte plus de 40 millions d’esclaves, Παρίσι, AFP).
Το Β’ Μέροςτης εργασίας είναι περισσότερο βιωματικό. Σ’ αυτό παρουσιάζω ένα φωτογραφικό αρχείο και από δικές μου βιωματικές επισκέψεις σε χώρους μνήμης και μαρτυρίων σκλάβων Αφρικανών σε δεκάδες χώρες τριών ηπείρων, στην Αγγλία (Ευρώπη), την Τανζανία, την Νότια Αφρική, το Κονγκό (Αφρική), τη Βραζιλία, τη Γουιάνα, τις ΗΠΑ (Αμερική) κ.ά.Είναι μια εργασία είκοσι ετών, έζησα πέντε χρόνια στην Αγγλία, τρία χρόνια στη Βραζιλία και τρία χρόνια στο Κονγκό, και ταξιδεύω σε αυτά τα μέρη περισσότερα από είκοσι έτη. Η μελέτη για το δουλεμπόριο αποτελεί συνέχεια των εργασιών «20 χρόνια ταξίδια Ευρώπη-Αφρική-Αμερική: 4». Είναι οι τόποι που επισκέφτηκα, αυτά που είδα, στιγμές που με ακούμπησαν και πιστεύω ότι αξίζει να αναφερθώ σε αυτές, είναι ο κόσμος μας. Οι εργασίες αυτές αφορούν στο τρίπτυχο, οι αυτόχθονες των ηπείρων, το φυσικό περιβάλλον και οι ιστορικές και πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις που αναπτύξαμε από τότε έως σήμερα.
Η 25η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως «Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα της Δουλείας και του Διατλαντικού Δουλεμπορίου» («International Day of Remembrance of the Victims of Slavery and the Transatlantic Slave Trade»). Είναι μια ημέρα μνήμης για τα 400 χρόνια που διήρκησε το διατλαντικό δουλεμπόριο. Είναι ημέρα μνήμης και υπενθύμισης του αγώνα για την ελευθερία που είναι κοινός για όλους τους ανθρώπους.Μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς, ήταν η Αϊτή, η νεοσύστατη χώρα των επαναστατημένων σκλάβων Αφρικανών, που πρώτη στον κόσμο αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος. Μόλις τελείωνε τον δικό της απελευθερωτικό πόλεμο εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών, κατεστραμμένη οικονομικά, έστειλε στο Παρίσι στον Αδαμάντιο Κοραή 45 τόνους καφέ να εκποιηθούν για να αγορασθούν όπλα για τον ελληνικό αγώνα, και 100 εθελοντές που πέθαναν στο δρόμο τους για την Ελλάδα. Ηεξέγερση των Ελλήνων κατά του τουρκικού ζυγού δεν είχε ενθουσιάσει τους Ευρωπαίους καθώς μια ενδεχόμενη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας θα ανέτρεπε ριζικά την κατάσταση και στην Ευρώπη. Για τους λόγους αυτούς, αλλά και για να εξυπηρετήσουν η κάθε μια τα δικά της συμφέροντα, οι δυνάμεις της Ευρώπης αρχικά απέφυγαν να αναγνώρισαν την Ελληνική Επανάσταση. Ήταν το «Χαΐτιον», η σημερινή Αϊτή, η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επίσημα την Επανάσταση των Ελλήνων για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Η Αϊτή ήταν μια ανεξάρτητη, αλλά πολύ φτωχή χώρα, προϊόν της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Αδαμάντιος Κοραής μαζί με άλλους επιφανείς Έλληνες, είχε γράψει μια επιστολή στον τότε πρόεδρό της Ζαν Πιερ Μπουαγέ, στην οποία ζητούσαν βοήθεια για την επανάσταση. Ο Αϊτινός πρόεδρος απάντησε με μια επιστολή, στην οποία έγραφε ότι η χώρα του ήταν πολύ φτωχή και δεν είχε ολοκληρώσει τον αγώνα της εναντίον των αποικιοκρατών. Έτσι, δεν ήταν σε θέση να ενισχύσει οικονομικά την Ελλάδα. Αναγνώριζε, όμως, το δικαίωμα των Ελλήνων γι’ αυτοδιάθεση και έστελνε μια συμβολική βοήθεια. «Με μεγάλο ενθουσιασμό μάθαμε ότι η Ελλάδα αναγκάστηκε τελικά να αρπάξει τα όπλα, για να αποκτήσει την ελευθερία της και της θέση που της ανήκει ανάμεσα στα κράτη. Πολίτες, μεταφέρετε στους συμπατριώτες σας τις θερμότερες ευχές για απελευθέρωση, που σας στέλνει ο λαός της Αϊτής», έγραφε ο πρόεδρος Ζαν Πιερ Μπουαγέ.
«Η άγνοια ή η απόκρυψη μεγάλων ιστορικών γεγονότων αποτελεί εμπόδιο στην αμοιβαία κατανόηση, τη συμφιλίωση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών». Η UNESCO αποφάσισε να σπάσει τη σιωπή γύρω από το δουλεμπόριο και τη δουλεία που αφορά όλες τις ηπείρους και προκαλεί μεγάλες αναταραχές διαμορφώνοντας τις σύγχρονες κοινωνίες μας. Το έργο «Slave Route» είναι μια πρωτοβουλία της UNESCO που ξεκίνησε επίσημα το 1994 στην πόλη Ouidah του Μπενίν. Μελετώντας τα αίτια, τους τρόπους και τις συνέπειες της δουλείας και του δουλεμπορίου, το έργο επιδιώκει να ενισχύσει την κατανόηση των διαφορετικών ιστοριών και κληρονομιών που απορρέουν από αυτή την παγκόσμια τραγωδία. Το σχέδιο επιδιώκει τους ακόλουθους στόχους:
- Να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των αιτιών, των μορφών εκμετάλλευσης, των αιτιών και των συνεπειών της δουλείας στον κόσμο (Αφρική, Ευρώπη, Αμερική, Καραϊβική, Ινδική Ωκεανία, Μέση Ανατολή και Ασία).
- Να επισημάνει τους παγκόσμιους μετασχηματισμούς και τις πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις που προέκυψαν από αυτή την ιστορία.
- Να συμβάλει σε μια κουλτούρα ειρήνης με την προώθηση του προβληματισμού σχετικά με τον πολιτιστικό πλουραλισμό, τον διαπολιτισμικό διάλογο και την οικοδόμηση νέων ταυτοτήτων και υπηκοοτήτων.
Το πρόγραμμα συνεχίζει τις ενέργειές του ώστε να ενθαρρύνει μια νέα έρευνα σε παραμελημένες περιοχές, να καθορίσει νέες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία αυτής της ιστορίας, να επεξεργαστεί νέους οδηγούς για τον εντοπισμό, τη διατήρηση και την προβολή τόπων μνήμης και δρομολογίων που σχετίζονται με το δουλεμπόριο και τη δουλεία, να προωθήσει τη συμβολή των ανθρώπων της αφρικανικής καταγωγής στην κατασκευή των σύγχρονων κοινωνιών και να διατηρήσει τα γραπτά αρχεία και την άυλη κληρονομιά που σχετίζεται με αυτή την ιστορία, ώστε να προωθήσει την εκπαίδευση, το διάλογο και τον πολιτισμό της ειρήνης.
Στις 23 Αυγούστου, ο κόσμος τιμά τη «Διεθνής Ημέρα Μνήμης του Δουλεμπορίου και της Κατάργησής του» (International Day for the Remembrance of the Slave Trade and its Abolition). Το βράδυ της 22-23 Αυγούστου 1791 ξεκίνησε στο Saint-Domingue της σημερινής Αϊτής, η εξέγερση των σκλάβων που έμελλε να οδηγήσει στην κατάργηση του υπερατλαντικού δουλεμπορίου. Αυτό το ιστορικό γεγονός ήταν σημαντικό για τις επόμενες γενιές, για το δίκαιο, τον πολιτισμό και τίς κοινωνικές σχέσεις. Επίσης, έδωσε αφορμή για νέα ήθη και έθιμα και επηρέασε τη σχέση μεταξύ των λαών πολλών ηπείρων. Η κατάργησή του διατλαντικού δουλεμπορίου εμπνέει σήμερα τον αγώνα κατά του ρατσισμού, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εδραίωση της ειρήνης. Το διατλαντικό δουλεμπόριο είναι μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία της δουλείας για τρεις λόγους: (α) γιατί διήρκησε περίπου τέσσερις αιώνες, (β) γιατί τα θύματα αυτού του εμπορίου ήταν αποκλειστικά μαύροι Αφρικανοί άνδρες, γυναίκες και παιδιά, και (γ) για τη διανοητική κατασκευήμιας αντι-μαύρης ιδεολογίας μέσω του διαβόητου «Μαύρου κώδικα» (Code noir).
Ως εμπορική και οικονομική επιχείρηση, το δουλεμπόριο απεικονίζει ένα δραματικό παράδειγμα των συνεπειών που προκύπτουν από συγκεκριμένες διασταυρώσεις της ιστορίας και της γεωγραφίας. Περιλάμβανε διάφορες περιοχές και ηπείρους: Αφρική, Αμερική, Καραϊβική, Ευρώπη και Ινδικό Ωκεανό. Αυτό το σκλαβό-εμπόριο θεωρείται συχνά ένα από τα πρώτα συστήματα παγκοσμιοποίησης. Το «τριγωνικό εμπόριο» συνέδεσε τις οικονομίες των τριών ηπείρων. Εκτιμάται ότι μεταξύ 25 και 30 εκατομμυρίων ανθρώπων απελάθηκαν από τα σπίτια τους και πωλήθηκαν ως δούλοι στα διάφορα συστήματα εμπορίας σκλάβων. Εκτιμάται ότι 17 εκατομμύρια Αφρικανοί διακινήθηκαν στο διατλαντικό δρομολόγιο, αριθμός που δεν περιλαμβάνει εκείνους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των αφρικανικών πολέμων και επιδρομών αιχμαλωσίας σκλάβων, εκείνους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη μετακίνησή τους προς τις ακτές για να επιβιβαστούν στα πλοία των σκλάβων, ούτε αυτούς που πέθαιναν όταν έφτασαν στις απέναντι ακτές του Ατλαντικού, περίπου οι μισοί κατά το πρώτο έτος.
Το «τριγωνικό εμπόριο σκλάβων»διεξαγόταν σε τρεις φάσεις, συχνά με το ίδιο πλοίο. Τα πλοία έφευγαν από τη Δυτική Ευρώπη για την Αφρική φορτωμένα με αγαθά που ανταλλάσσονταν με δούλους. Τα όπλα και η πυρίτιδα ήταν τα πιο σημαντικά, αλλά τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, τα μαργαριτάρια και άλλα μεταποιημένα προϊόντα, καθώς και το ρούμι, είχαν μεγάλη ζήτηση. Η ανταλλαγή διαρκούσε από μία εβδομάδα έως αρκετούς μήνες. Η δεύτερη φάση ήταν η διάσχιση του Ατλαντικού, οι σκλαβωμένοι Αφρικανοί μεταφέρονταν στην Αμερική για να πωληθούν σε όλη την ήπειρο. Η τρίτηφάση συνέδεε την Αμερική με την Ευρώπη. Οι έμποροι σκλάβων επέστρεφαν ως επί το πλείστο με γεωργικά προϊόντα τα οποία παρήγαγαν οι σκλάβοι, με κύριο προϊόν τη ζάχαρη, ακολουθούμενη από το βαμβάκι, τον καφέ, τον καπνό και το ρύζι.
Το σχέδιο «Slave Route» ζητά να αυξηθεί η εκπαίδευση σχετικά με την δουλεία και το δουλεμπόριο στα σχολεία όλου του κόσμου. Ο ρατσισμός είναι ένα άμεσο αποτέλεσμα αυτής της τερατώδους κληρονομιάς και πρέπει να καλλιεργήσουμε τον διάλογο σχετικά με αυτό. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία και όλη η Ευρώπη έβγαλαν πολλά χρήματα από τις σκληρές απαγωγές και την υποδούλωση εκατομμυρίων Αφρικανών. Αυτά τα έθνη πλούτισαν από την υποδούλωση των Αφρικανών και την καταναγκαστική εργασία, ενώ τους είχε αφαιρεθεί κάθε ανθρώπινο δικαίωμα και αντιμετωπίζονταν χειρότερα και από ζώα. Σήμερα μαθαίνουμε ότι ο πλούτος της Wall Street και άλλων μεγάλων εταιρειών (ασφαλιστικές, ναυτιλιακές, τραπεζικές, ιδιωτικές, ακόμα και εκκλησίες) εξακολουθούν να εξαρτώνται από τη δουλεία ακόμη και παιδιών σε άλλες μακρινές χώρες (United Nations, 2010, Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children, Supplementing the United Nations Convention Against Transnational Organized Crime).
«Ίσως, από αυτά εκείνο που μας σοκάρει περισσότερο να είναι η συνειδητοποίηση ότι αυτό που ονομάζουμε Δύση χτίστηκε από εκατομμύρια ανθρώπους [Αφρικανούς, Ίντιος, Ασιάτες] που αρπάχτηκαν από τον κόσμο τους και πέρασαν ολόκληρη την ζωή τους μέσα σε μια αληθινή κόλαση, τόσο αυτοί όσο και οι απόγονοι τους. Δεν θα ήταν παράλογο να ισχυριστούμε ότι πλούτος που εξασφάλισε η υπερεντατική και απλήρωτη εργασία αυτών των ανθρώπων έδωσε το έναυσμα για μια αλματώδη οικονομική και κατ’ επέκταση επιστημονική ανάπτυξη στον Δυτικό κόσμο.
Αν πάντοτε η αρχή είναι ενδεικτική της συνέχειας, τότε μπορούμε να καταλάβουμε πολλά πράγματα όχι μόνο για την αποτυχία ενός κοινωνικού συστήματος που έχει τις ρίζες του στον εξαναγκασμό και την σφαγή αλλά και για την δυστυχία που βαραίνει κάθε έναν από εμάς στον σύγχρονο, αστραφτερό κόσμο μας. Όμως, αρκεί μόνο να παρατηρήσουμε τα φυσικά και γήινα φαινόμενα για να συνειδητοποιήσουμε ότι το σκοτάδι εναλλάσσεται με το φως, ο μαύρος νυχτερινός ουρανός με τον υπέρλαμπρο ήλιο για να καταλάβουμε ότι πιθανά η ίδια νομοτέλεια διέπει ολόκληρες ιστορικές περιόδους, αλλά και το ίδιο τον άνθρωπο.
Δεν είναι όμως αρκετό να περιμένουμε την έλευση της αλλαγής. Πρέπει να την ονειρευτούμε, να την πλάσουμε με τα πιο πλούσια και φωτεινά υλικά της φαντασία μας, να την εκφράσουμε στην καθημερινότητα, να δουλέψουμε γι’ αυτήν. Η Αφρική έχει επιλεγεί σαν ένα παράδειγμα της έκφρασης της σκοτεινής ανθρώπινης φύσης και των γεγονότων που εκδηλώνονται όταν βρισκόμαστε υπό την επήρεια της. Ας εξερευνήσουμε λοιπόν τα γεγονότα, ας τα κάνουμε συνείδηση μας και ας δημιουργήσουμε ένα καινούριο κόσμο μέσα από τα λάθη του παρελθόντος» («Οι ρίζες της Δουλείας των Αφρικανών»).
Οφείλουμε να θυμόμαστε το τεράστιο μέγεθος του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων και την κατάργησή του. Να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας για όλα αυτά τα εκατομμύρια των νεκρών. Να εμπνεόμαστε από τις αρχές εκείνων που αγωνίστηκαν κατά της δουλείας, αρχές που απαιτούνται καθημερινά μέχρι να γίνει σεβαστή η προσωπική ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτό το ιστορικό γεγονός είναι σημαντικό για τις επόμενες γενιές. Το λιγότερο που μπορεί να κάνει η διεθνής κοινότητα είναι να βάλει την ιστορία της δουλείας στα σχολικά βιβλία. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε την ιστορία μας. Κάποιοι υπέφεραν από αυτό, συνεχίζουμε να βιώνουμε τις συνέπειες της δουλείας. Είναι ανάγκη να γνωρίσουμε την ιστορία με έναν διαφορετικό τρόπο ώστε να αντλήσουμε διδάγματα για τις δικές μας κοινωνίες.
Στις 224 σελίδες που ακολουθούν, ένα οδοιπορικό επισκέψεων σε χώρους μνήμης του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική. Ένα οδοιπορικό για την ελευθερία που δεν πρέπει να λησμονούμε -με χάρτες, κείμενα και εκατοντάδες φωτογραφίες.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ ΚΟΥΜΠΙ
Επισκέψεις σε Χώρους Μνήμης του Διατλαντικού Εμπορίου Σκλάβων στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική
Σχετικά
Φορτώνει...
Μαρ 19 2018
ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: «Επισκέψεις σε Χώρους Μνήμης του Διατλαντικού Εμπορίου Σκλάβων στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική» (σσ. 224)
20 ΧΡΟΝΙΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΕΥΡΩΠΗ-ΑΜΕΡΙΚΗ-ΑΦΡΙΚΗ: 4
Του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού
Η εργασία με τις βιωματικές επισκέψεις μου σε χώρους μνήμης του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων Αφρικανών σε τρεις ηπείρους, αποτελείται από δυο μέρη. Στο Α’ Μέροςκαταγράφω ιστορικά στοιχεία για το δουλεμπόριο ως πηγή έμπνευσης για τους «ανώτερους» πολιτισμούς, την έναρξη του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων Αφρικανών από τους Ευρωπαίους («the transatlantic slave trade») με την πρόφαση πώς ήθελαν να σώσουν τους «Ίντιος» της Αμερικής, τους άραβες δουλεμπόρους, και τη βιβλική έκταση που έλαβε το «τριγωνικό εμπόριο σκλάβων» Αφρικανών ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική. Το διατλαντικό δουλεμπόριο είναι το ολοκαύτωμα της Αφρικής, είναι η μεγαλύτερη βίαιη μετακίνηση στην ιστορία της ανθρωπότητα που σκόπιμα αποσιωπάται από το δυτικό κόσμο. Ακριβή στοιχεία δεν υπάρχουν, αλλά όλες οι πηγές συγκλίνουν σε μια άποψη. Η Αφρική από το 16ο έως το 19ο αιώνα που διεξήχθη το διατλαντικό δουλεμπόριο είχε πληθυσμό περίπου εβδομήντα με εκατό εκατομμύρια ανθρώπους, συγκεντρωτικάο ένας στους τρεις Αφρικανούς υπέφερε έμμεσα ή άμεσα από το διατλαντικό εμπόριο σκλάβων(Unesco, 1978). Το δουλεμπόριο δεν είναι μια ιστορία του παρελθόντος, ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυβερνήσεις αποφεύγουν να ζητήσουν «συγνώμη» λόγω του φόβου των αποζημιώσεων. Ακόμη, έρευνα του 2016 δείχνει πως οι σύγχρονοι σκλάβοι στον κόσμο φτάνουν τα 40 εκατομμύρια (Le monde compte plus de 40 millions d’esclaves, Παρίσι, AFP).
Το Β’ Μέροςτης εργασίας είναι περισσότερο βιωματικό. Σ’ αυτό παρουσιάζω ένα φωτογραφικό αρχείο και από δικές μου βιωματικές επισκέψεις σε χώρους μνήμης και μαρτυρίων σκλάβων Αφρικανών σε δεκάδες χώρες τριών ηπείρων, στην Αγγλία (Ευρώπη), την Τανζανία, την Νότια Αφρική, το Κονγκό (Αφρική), τη Βραζιλία, τη Γουιάνα, τις ΗΠΑ (Αμερική) κ.ά.Είναι μια εργασία είκοσι ετών, έζησα πέντε χρόνια στην Αγγλία, τρία χρόνια στη Βραζιλία και τρία χρόνια στο Κονγκό, και ταξιδεύω σε αυτά τα μέρη περισσότερα από είκοσι έτη. Η μελέτη για το δουλεμπόριο αποτελεί συνέχεια των εργασιών «20 χρόνια ταξίδια Ευρώπη-Αφρική-Αμερική: 4». Είναι οι τόποι που επισκέφτηκα, αυτά που είδα, στιγμές που με ακούμπησαν και πιστεύω ότι αξίζει να αναφερθώ σε αυτές, είναι ο κόσμος μας. Οι εργασίες αυτές αφορούν στο τρίπτυχο, οι αυτόχθονες των ηπείρων, το φυσικό περιβάλλον και οι ιστορικές και πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις που αναπτύξαμε από τότε έως σήμερα.
Η 25η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως «Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα της Δουλείας και του Διατλαντικού Δουλεμπορίου» («International Day of Remembrance of the Victims of Slavery and the Transatlantic Slave Trade»). Είναι μια ημέρα μνήμης για τα 400 χρόνια που διήρκησε το διατλαντικό δουλεμπόριο. Είναι ημέρα μνήμης και υπενθύμισης του αγώνα για την ελευθερία που είναι κοινός για όλους τους ανθρώπους.Μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς, ήταν η Αϊτή, η νεοσύστατη χώρα των επαναστατημένων σκλάβων Αφρικανών, που πρώτη στον κόσμο αναγνώρισε την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος. Μόλις τελείωνε τον δικό της απελευθερωτικό πόλεμο εναντίον των Γάλλων αποικιοκρατών, κατεστραμμένη οικονομικά, έστειλε στο Παρίσι στον Αδαμάντιο Κοραή 45 τόνους καφέ να εκποιηθούν για να αγορασθούν όπλα για τον ελληνικό αγώνα, και 100 εθελοντές που πέθαναν στο δρόμο τους για την Ελλάδα. Ηεξέγερση των Ελλήνων κατά του τουρκικού ζυγού δεν είχε ενθουσιάσει τους Ευρωπαίους καθώς μια ενδεχόμενη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας θα ανέτρεπε ριζικά την κατάσταση και στην Ευρώπη. Για τους λόγους αυτούς, αλλά και για να εξυπηρετήσουν η κάθε μια τα δικά της συμφέροντα, οι δυνάμεις της Ευρώπης αρχικά απέφυγαν να αναγνώρισαν την Ελληνική Επανάσταση. Ήταν το «Χαΐτιον», η σημερινή Αϊτή, η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επίσημα την Επανάσταση των Ελλήνων για τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Η Αϊτή ήταν μια ανεξάρτητη, αλλά πολύ φτωχή χώρα, προϊόν της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Αδαμάντιος Κοραής μαζί με άλλους επιφανείς Έλληνες, είχε γράψει μια επιστολή στον τότε πρόεδρό της Ζαν Πιερ Μπουαγέ, στην οποία ζητούσαν βοήθεια για την επανάσταση. Ο Αϊτινός πρόεδρος απάντησε με μια επιστολή, στην οποία έγραφε ότι η χώρα του ήταν πολύ φτωχή και δεν είχε ολοκληρώσει τον αγώνα της εναντίον των αποικιοκρατών. Έτσι, δεν ήταν σε θέση να ενισχύσει οικονομικά την Ελλάδα. Αναγνώριζε, όμως, το δικαίωμα των Ελλήνων γι’ αυτοδιάθεση και έστελνε μια συμβολική βοήθεια. «Με μεγάλο ενθουσιασμό μάθαμε ότι η Ελλάδα αναγκάστηκε τελικά να αρπάξει τα όπλα, για να αποκτήσει την ελευθερία της και της θέση που της ανήκει ανάμεσα στα κράτη. Πολίτες, μεταφέρετε στους συμπατριώτες σας τις θερμότερες ευχές για απελευθέρωση, που σας στέλνει ο λαός της Αϊτής», έγραφε ο πρόεδρος Ζαν Πιερ Μπουαγέ.
«Η άγνοια ή η απόκρυψη μεγάλων ιστορικών γεγονότων αποτελεί εμπόδιο στην αμοιβαία κατανόηση, τη συμφιλίωση και τη συνεργασία μεταξύ των λαών». Η UNESCO αποφάσισε να σπάσει τη σιωπή γύρω από το δουλεμπόριο και τη δουλεία που αφορά όλες τις ηπείρους και προκαλεί μεγάλες αναταραχές διαμορφώνοντας τις σύγχρονες κοινωνίες μας. Το έργο «Slave Route» είναι μια πρωτοβουλία της UNESCO που ξεκίνησε επίσημα το 1994 στην πόλη Ouidah του Μπενίν. Μελετώντας τα αίτια, τους τρόπους και τις συνέπειες της δουλείας και του δουλεμπορίου, το έργο επιδιώκει να ενισχύσει την κατανόηση των διαφορετικών ιστοριών και κληρονομιών που απορρέουν από αυτή την παγκόσμια τραγωδία. Το σχέδιο επιδιώκει τους ακόλουθους στόχους:
Το πρόγραμμα συνεχίζει τις ενέργειές του ώστε να ενθαρρύνει μια νέα έρευνα σε παραμελημένες περιοχές, να καθορίσει νέες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία αυτής της ιστορίας, να επεξεργαστεί νέους οδηγούς για τον εντοπισμό, τη διατήρηση και την προβολή τόπων μνήμης και δρομολογίων που σχετίζονται με το δουλεμπόριο και τη δουλεία, να προωθήσει τη συμβολή των ανθρώπων της αφρικανικής καταγωγής στην κατασκευή των σύγχρονων κοινωνιών και να διατηρήσει τα γραπτά αρχεία και την άυλη κληρονομιά που σχετίζεται με αυτή την ιστορία, ώστε να προωθήσει την εκπαίδευση, το διάλογο και τον πολιτισμό της ειρήνης.
Στις 23 Αυγούστου, ο κόσμος τιμά τη «Διεθνής Ημέρα Μνήμης του Δουλεμπορίου και της Κατάργησής του» (International Day for the Remembrance of the Slave Trade and its Abolition). Το βράδυ της 22-23 Αυγούστου 1791 ξεκίνησε στο Saint-Domingue της σημερινής Αϊτής, η εξέγερση των σκλάβων που έμελλε να οδηγήσει στην κατάργηση του υπερατλαντικού δουλεμπορίου. Αυτό το ιστορικό γεγονός ήταν σημαντικό για τις επόμενες γενιές, για το δίκαιο, τον πολιτισμό και τίς κοινωνικές σχέσεις. Επίσης, έδωσε αφορμή για νέα ήθη και έθιμα και επηρέασε τη σχέση μεταξύ των λαών πολλών ηπείρων. Η κατάργησή του διατλαντικού δουλεμπορίου εμπνέει σήμερα τον αγώνα κατά του ρατσισμού, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εδραίωση της ειρήνης. Το διατλαντικό δουλεμπόριο είναι μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία της δουλείας για τρεις λόγους: (α) γιατί διήρκησε περίπου τέσσερις αιώνες, (β) γιατί τα θύματα αυτού του εμπορίου ήταν αποκλειστικά μαύροι Αφρικανοί άνδρες, γυναίκες και παιδιά, και (γ) για τη διανοητική κατασκευήμιας αντι-μαύρης ιδεολογίας μέσω του διαβόητου «Μαύρου κώδικα» (Code noir).
Ως εμπορική και οικονομική επιχείρηση, το δουλεμπόριο απεικονίζει ένα δραματικό παράδειγμα των συνεπειών που προκύπτουν από συγκεκριμένες διασταυρώσεις της ιστορίας και της γεωγραφίας. Περιλάμβανε διάφορες περιοχές και ηπείρους: Αφρική, Αμερική, Καραϊβική, Ευρώπη και Ινδικό Ωκεανό. Αυτό το σκλαβό-εμπόριο θεωρείται συχνά ένα από τα πρώτα συστήματα παγκοσμιοποίησης. Το «τριγωνικό εμπόριο» συνέδεσε τις οικονομίες των τριών ηπείρων. Εκτιμάται ότι μεταξύ 25 και 30 εκατομμυρίων ανθρώπων απελάθηκαν από τα σπίτια τους και πωλήθηκαν ως δούλοι στα διάφορα συστήματα εμπορίας σκλάβων. Εκτιμάται ότι 17 εκατομμύρια Αφρικανοί διακινήθηκαν στο διατλαντικό δρομολόγιο, αριθμός που δεν περιλαμβάνει εκείνους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των αφρικανικών πολέμων και επιδρομών αιχμαλωσίας σκλάβων, εκείνους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη μετακίνησή τους προς τις ακτές για να επιβιβαστούν στα πλοία των σκλάβων, ούτε αυτούς που πέθαιναν όταν έφτασαν στις απέναντι ακτές του Ατλαντικού, περίπου οι μισοί κατά το πρώτο έτος.
Το «τριγωνικό εμπόριο σκλάβων»διεξαγόταν σε τρεις φάσεις, συχνά με το ίδιο πλοίο. Τα πλοία έφευγαν από τη Δυτική Ευρώπη για την Αφρική φορτωμένα με αγαθά που ανταλλάσσονταν με δούλους. Τα όπλα και η πυρίτιδα ήταν τα πιο σημαντικά, αλλά τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, τα μαργαριτάρια και άλλα μεταποιημένα προϊόντα, καθώς και το ρούμι, είχαν μεγάλη ζήτηση. Η ανταλλαγή διαρκούσε από μία εβδομάδα έως αρκετούς μήνες. Η δεύτερη φάση ήταν η διάσχιση του Ατλαντικού, οι σκλαβωμένοι Αφρικανοί μεταφέρονταν στην Αμερική για να πωληθούν σε όλη την ήπειρο. Η τρίτηφάση συνέδεε την Αμερική με την Ευρώπη. Οι έμποροι σκλάβων επέστρεφαν ως επί το πλείστο με γεωργικά προϊόντα τα οποία παρήγαγαν οι σκλάβοι, με κύριο προϊόν τη ζάχαρη, ακολουθούμενη από το βαμβάκι, τον καφέ, τον καπνό και το ρύζι.
Το σχέδιο «Slave Route» ζητά να αυξηθεί η εκπαίδευση σχετικά με την δουλεία και το δουλεμπόριο στα σχολεία όλου του κόσμου. Ο ρατσισμός είναι ένα άμεσο αποτέλεσμα αυτής της τερατώδους κληρονομιάς και πρέπει να καλλιεργήσουμε τον διάλογο σχετικά με αυτό. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία και όλη η Ευρώπη έβγαλαν πολλά χρήματα από τις σκληρές απαγωγές και την υποδούλωση εκατομμυρίων Αφρικανών. Αυτά τα έθνη πλούτισαν από την υποδούλωση των Αφρικανών και την καταναγκαστική εργασία, ενώ τους είχε αφαιρεθεί κάθε ανθρώπινο δικαίωμα και αντιμετωπίζονταν χειρότερα και από ζώα. Σήμερα μαθαίνουμε ότι ο πλούτος της Wall Street και άλλων μεγάλων εταιρειών (ασφαλιστικές, ναυτιλιακές, τραπεζικές, ιδιωτικές, ακόμα και εκκλησίες) εξακολουθούν να εξαρτώνται από τη δουλεία ακόμη και παιδιών σε άλλες μακρινές χώρες (United Nations, 2010, Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children, Supplementing the United Nations Convention Against Transnational Organized Crime).
«Ίσως, από αυτά εκείνο που μας σοκάρει περισσότερο να είναι η συνειδητοποίηση ότι αυτό που ονομάζουμε Δύση χτίστηκε από εκατομμύρια ανθρώπους [Αφρικανούς, Ίντιος, Ασιάτες] που αρπάχτηκαν από τον κόσμο τους και πέρασαν ολόκληρη την ζωή τους μέσα σε μια αληθινή κόλαση, τόσο αυτοί όσο και οι απόγονοι τους. Δεν θα ήταν παράλογο να ισχυριστούμε ότι πλούτος που εξασφάλισε η υπερεντατική και απλήρωτη εργασία αυτών των ανθρώπων έδωσε το έναυσμα για μια αλματώδη οικονομική και κατ’ επέκταση επιστημονική ανάπτυξη στον Δυτικό κόσμο.
Αν πάντοτε η αρχή είναι ενδεικτική της συνέχειας, τότε μπορούμε να καταλάβουμε πολλά πράγματα όχι μόνο για την αποτυχία ενός κοινωνικού συστήματος που έχει τις ρίζες του στον εξαναγκασμό και την σφαγή αλλά και για την δυστυχία που βαραίνει κάθε έναν από εμάς στον σύγχρονο, αστραφτερό κόσμο μας. Όμως, αρκεί μόνο να παρατηρήσουμε τα φυσικά και γήινα φαινόμενα για να συνειδητοποιήσουμε ότι το σκοτάδι εναλλάσσεται με το φως, ο μαύρος νυχτερινός ουρανός με τον υπέρλαμπρο ήλιο για να καταλάβουμε ότι πιθανά η ίδια νομοτέλεια διέπει ολόκληρες ιστορικές περιόδους, αλλά και το ίδιο τον άνθρωπο.
Δεν είναι όμως αρκετό να περιμένουμε την έλευση της αλλαγής. Πρέπει να την ονειρευτούμε, να την πλάσουμε με τα πιο πλούσια και φωτεινά υλικά της φαντασία μας, να την εκφράσουμε στην καθημερινότητα, να δουλέψουμε γι’ αυτήν. Η Αφρική έχει επιλεγεί σαν ένα παράδειγμα της έκφρασης της σκοτεινής ανθρώπινης φύσης και των γεγονότων που εκδηλώνονται όταν βρισκόμαστε υπό την επήρεια της. Ας εξερευνήσουμε λοιπόν τα γεγονότα, ας τα κάνουμε συνείδηση μας και ας δημιουργήσουμε ένα καινούριο κόσμο μέσα από τα λάθη του παρελθόντος» («Οι ρίζες της Δουλείας των Αφρικανών»).
Οφείλουμε να θυμόμαστε το τεράστιο μέγεθος του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων και την κατάργησή του. Να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας για όλα αυτά τα εκατομμύρια των νεκρών. Να εμπνεόμαστε από τις αρχές εκείνων που αγωνίστηκαν κατά της δουλείας, αρχές που απαιτούνται καθημερινά μέχρι να γίνει σεβαστή η προσωπική ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτό το ιστορικό γεγονός είναι σημαντικό για τις επόμενες γενιές. Το λιγότερο που μπορεί να κάνει η διεθνής κοινότητα είναι να βάλει την ιστορία της δουλείας στα σχολικά βιβλία. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε την ιστορία μας. Κάποιοι υπέφεραν από αυτό, συνεχίζουμε να βιώνουμε τις συνέπειες της δουλείας. Είναι ανάγκη να γνωρίσουμε την ιστορία με έναν διαφορετικό τρόπο ώστε να αντλήσουμε διδάγματα για τις δικές μας κοινωνίες.
Στις 224 σελίδες που ακολουθούν, ένα οδοιπορικό επισκέψεων σε χώρους μνήμης του διατλαντικού εμπορίου σκλάβων στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική. Ένα οδοιπορικό για την ελευθερία που δεν πρέπει να λησμονούμε -με χάρτες, κείμενα και εκατοντάδες φωτογραφίες.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ ΚΟΥΜΠΙ
Επισκέψεις σε Χώρους Μνήμης του Διατλαντικού Εμπορίου Σκλάβων στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική
Κοινοποιήστε:
Σχετικά
By eduportal • Πολιτισμός • 0