ΣΕΙΡΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ: Το Τροπικό Δάσος στην Κεντρική Αφρική (Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα)

του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού στην Αφρική

«Ώρα 1 μ.μ. Κατά μήκος του δρόμου για το Ταρανγκίρε, να και τα πρώτα μπαομπάμπ. Ο Παζολίνι ήθελε να γράψει ένα βιβλίο με τίτλο: «Τα δέντρα της Αφρικής», και είχε δίκιο. Οι πρωταγωνιστές της Αφρικής δεν είναι τα ζώα, τα λιοντάρια, οι ρινόκεροι, οι καμηλοπαρδάλεις κι οι λεοπαρδάλεις, αλλά τα δέντρα, κι από όλα τα δέντρα το μπαομπάμπ. Αυτός ο φυτικός κολοσσός, με το γοητευτικό λατινικό όνομα Adansonia Digitata, με τον παράξενο κορμό που μοιάζει με δεμάτι ενωμένων κορμών, με το φλοιό λείο και παχύ σαν πετσί, με τις ισχυρές ρίζες και τα εύθραυστα κλαδιά, τόσο που λένε πως έχει τα κλαδιά του κάτω από το έδαφος και τις ρίζες στον αέρα, αυτό το τέρας είναι αφρικανικό, κυρίως λόγω του απροσδόκητου συνδυασμού του γιγαντιαίου με το άχρηστο. Πραγματικά, τίποτα δεν μπορείς να την κάνεις την Adansonia Digitata. Το ξύλο της είναι λαθρακιασμένο και πορώδες, οι καρποί της είναι ελάχιστα εδώδιμοι, ακόμη και σε τούτα τα μέρη, όπου ο κόσμος τρώει τα πάντα. Ωστόσο, το μπαομπάμπ έχει μια δική του χρησιμότητα -, πώς να την πούμε πνευματική: Θεωρείται το αγαπημένο σπίτι των πνευμάτων, των ίσκιων και των φαντασμάτων» (Μοράβια Αλμπέρτο, 2010, Περιπλάνηση στην Αφρική, Κέδρος, σσ. 45-46).

Το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα «Το τροπικό δάσος στην Κεντρική Αφρική» εκπονήθηκε από τους μαθητές μας σε ελληνικό σχολείο στην καρδιά της Αφρικής. Συγκεκριμένα αφορούσε: στη μελέτη διακοσίων (200) διαφορετικών Ειδών-Δέντρων του τροπικού δάσους της Κεντρικής Αφρικής, τη συλλογή και μελέτη σαράντα (40) διαφορετικών Ειδών-Βοτάνων, την ανάπτυξη της οικολογικής μας συνείδησης, τα προβλήματα της παράνομης υλοτόμησης και την προετοιμασία και διεξαγωγή μιας βιωματικής επίσκεψης σε Βοτανικό Κήπο.

Όσον αφορά την Αφρική;

Οι «πρώτοι άνθρωποι» (Homo Sapiens) άρχισαν να διαφοροποιούνται από άλλα είδη όπως ο Homo Erectus, 200.000 χιλιάδες χρόνια πριν, κάνοντας την Αφρική το σημείο γέννησης της ανθρωπότητας.

Υπολογίζεται ότι πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν στην Αφρική, μιλώντας περισσότερες από 2.000 διαφορετικές γλώσσες. Όλες μαζί, προσδίδουν στην Ήπειρο τις περισσότερες πολιτισμικές και εθνικές διαφορετικές ομάδες, από κάθε άλλο μέρος του πλανήτη. Ονομάζουν την Αφρική «μητέρα γη» για την ποικιλία των ρυθμών και των μελωδιών της, οι οποίες είναι ουσιώδεις για την επικοινωνία και την ανθρώπινη αφήγηση, όπως είναι και ο γραπτός λόγος.

Η Αφρική κατέχει το μακροβιότερο και ανθεκτικότερο έδαφος στον κόσμο. Όταν πατάς πάνω στο αφρικανικό χώμα, το 97% από αυτό που βρίσκεται κάτω από τα πόδια σου, έχει αποτεθεί πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια (UNEP, 2008).

Πάνω σε αυτό το έδαφος συναντάς οροσειρές, ερήμους, σαβάνες, δάση της βροχής, υποτροπικά και τροπικά οικολογικά συστήματα. Οι «άγριοι» κάτοικοι αυτής της επικής γης αποτελούν παγκοσμίως την μεγαλύτερη συλλογή άγριας ζωής, σπάνια, μοναδική και απίστευτη για την ποικιλία της. Γι’ αυτούς και πολλούς άλλους λόγους, η αφρικάνικη φύση αποτελεί το κέντρο, οπουδήποτε και να πας.

Στην καρδιά της Αφρικής στο τροπικό δάσος κυλάει η κεντρική της αρτηρία, ο ποταμός Κόνγκο, ή Ζαΐρ, «το ποτάμι που καταπίνει όλα τα ποτάμια». Περισσότερα από 15.000 ποτάμια χύνονται μέσα του στραγγίζοντας μια λεκάνη που η έκτασή της είναι ίση με την έκταση της Ινδίας. Εδώ το ταξίδι του νερού από τις πηγές του μέχρι να φτάσει στον Ατλαντικό ωκεανό διαρκεί περισσότερους από έξι μήνες. Ο Κόνγκο είναι το βαθύτερο ποτάμι του κόσμου, σε κάποια σημεία φτάνει τα 230-250 μέτρα βάθος, και το δεύτερο μεγαλύτερο σε υδάτινο όγκο μετά τον Αμαζόνιο.

Μόλις το ένα πέμπτο της αφρικάνικης γης καλύπτεται από δάση, από τα οποία το 90% βρίσκονται στη Λεκάνη του Κονγκό. Μόνο οι χώρες της Κεντρικής Αφρικής έχουν το μεγαλύτερο μέρος της έκτασής τους καλυμμένο από το δάσος: Γκαμπόν (84%), Κονγκό-Μπραζαβίλ (65%), Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (59%) και η Ισημερινή Γουινέα (58%).

Τα δάση της Λεκάνης του Κονγκό και της Μαδαγασκάρης, τροφοδοτούν την εκπληκτικότερη και πιο εξειδικευμένη βιοποικιλότητα. Το 80-90% των ειδών αυτών των μεγαδιαπλάσεων (biomes) είναι ενδημικά. Η Λεκάνη του Κονγκό αποτελεί έναν από τους τελευταίους παράδεισους για τους γορίλες, τους χιμπατζήδες, τους μπονόμπο και άλλα πρωτεύοντα (primates) είδη.

Πέρα από την οικολογία και την ανάγκη για βιοποικιλότητα σε όλο τον πλανήτη, τα δάση του Κονγκό είναι ζωτικά για την διαβίωση των τοπικών κοινοτήτων, παρέχοντας φαγητό, ξύλο, καύσιμο, θεραπευτικά βότανα και πνευματική ισορροπία (Lonely Planet, 2013).

Αυτόν τον αφρικάνικο κόσμο θελήσαμε να μελετήσουμε και να βιώσουμε μέσα στην ελληνική γλώσσα.

Περισσότερα στο αρχείο παρακάτω…

rain-forest-africa