Ιούν 17 2020

ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΕΠΙΛΟΓΟΣ: «Ο αέρας είναι …»

Θεάσεις: 8.257

του Δρ. Δημητρίου Κουτάντου, εκπαιδευτικού στην Αφρική

«Το βασικό χαρακτηριστικό του τοπίου και της ζωής σου σ’ αυτό ήταν ο αέρας. Αναπολώντας τη διαμονή στα ορεινά της Αφρικής έχεις την αίσθηση ότι έζησες για ένα διάστημα ψηλά στον ουρανό. O ουρανός είχε συνήθως ένα ανοιχτογάλανο ή βιολετί χρώμα, γεμάτος ογκώδη, αβαρή, αέναα μεταβαλλόμενα νέφη που δέσποζαν ψηλά και γλιστρούσαν πάνω του, αλλά κι ένα γαλάζιο σφρίγος που χρωμάτιζε τις κοντινές πλαγιές των λόφων και τα δάση μ’ ένα δροσερό βαθύ κυανό χρώμα. Το μεσημέρι ένιωθες τον αέρα πάνω από το έδαφος ζωντανό σαν φουντωμένη φλόγα. Σπίθιζε, κυμάτιζε και στραφτάλιζε σαν τρεχούμενο νερό, καθρέφτιζε και διπλασίαζε όλα τα αντικείμενα δημιουργώντας έναν τεράστιο αντικατοπτρισμό. Ψηλά σε τούτη την ατμόσφαιρα ανάσαινες εύκολα, εισέπνεες μια ζωτική βεβαιότητα, η καρδιά σου γινόταν ελαφριά. Στα ορεινά ξυπνούσες το πρωί και συλλογιζόσουν: Είμαι εδώ – όπου πρέπει να είμαι» (Μπλίξεν Κάρεν, Πέρα από την Αφρική, 1937, Μεταίχμιο, σελ. 14).

Πουθενά αλλού πάνω στη γη ο αέρας δεν είναι τόσο ελαφρύς όσο είναι ο αέρας εδώ στην Αφρική. Στην υποσαχάρια Αφρική το υψηλό ποσοστό του οξυγόνου από το τροπικό δάσος της βροχής και η αφόρητη ζέστη εισχωρούν στα ρουθούνια και μας φέρνουν ζάλη, αλλιώς, μια μόνιμη ευφορία με ανοιχτές καρδιές. Σε κανένα άλλο μέρος της γης δεν γέλασα με την ψυχή μου όσο στην Αφρική. Δεν είναι λίγο πράμα το γέλιο, ο ελαφρύς αέρας, η ανοιχτή καρδιά, και η Αφρική μπορεί να μας τα ξαναμάθει στο Δυτικό κόσμο. Ο Αντρέι Ταρκόφσκι στην ταινία «Νοσταλγία» με το λόγο του παράφρονα Ντομένικου μας το υπενθυμίζει βίαια:

«Τι πρόγονος μιλάει μέσα μου; Δεν μπορώ να ζήσω ταυτόχρονα στο κεφάλι μου και στο σώμα μου, γι’ αυτό δεν μπορώ να είμαι απλώς ένα άτομο, αισθάνομαι μέσα μου αμέτρητα πράγματα αμέσως.

Δεν έχουν απομείνει μεγάλοι δάσκαλοι. Αυτό είναι το πραγματικό κακό της εποχής μας. Το μονοπάτι της καρδιάς είναι σκιασμένο. Πρέπει να ακούσουμε τις φωνές που φαίνονται άχρηστες στους εγκεφάλους γεμάτους μεγάλους σωλήνες αποχέτευσης του σχολικού τείχους, σκυρόδεμα της ασφάλτου και εγγράφων κοινωνικής πρόνοιας. Το βούισμα των εντόμων πρέπει να εισέλθει. Πρέπει να γεμίσουμε τα μάτια και τα αυτιά όλων μας με πράγματα που είναι η αρχή ενός μεγάλου ονείρου.

Κάποιος πρέπει να φωνάξει ότι θα χτίσουμε τις πυραμίδες. Δεν έχει σημασία αν δεν το κάνουμε. Πρέπει να τροφοδοτήσουμε αυτήν την επιθυμία και να τεντώσουμε τις γωνίες της ψυχής σαν ένα ατελείωτο φύλλο.

Αν θέλετε ο κόσμος να προχωρήσει, πρέπει να κρατήσουμε τα χέρια. Πρέπει να αναμειγνύουμε τον λεγόμενο υγιή με τον λεγόμενο άρρωστο. Εσείς οι υγιείς! Τι σημαίνει η υγεία σας. Τα μάτια όλης της ανθρωπότητας κοιτάζουν το λάκκο στον οποίο βυθιζόμαστε. Η ελευθερία είναι άχρηστη αν δεν έχετε το θάρρος να μας κοιτάξετε στο μάτι, να φάτε, να πιείτε και να κοιμηθείτε μαζί μας! Είναι οι λεγόμενοι υγιείς που έχουν φέρει τον κόσμο στα πρόθυρα της καταστροφής. Άνθρωπε, άκου! Μέσα σου νερό, φωτιά και μετά στάχτες, και τα οστά στις στάχτες. Τα οστά και οι στάχτες!

Πού είμαι όταν δεν είμαι στην πραγματικότητα ή στη φαντασία μου; Εδώ είναι το νέο μου σύμφωνο: πρέπει να είναι ηλιόλουστο το βράδυ και χιονισμένος Αύγουστος. Μεγάλα πράγματα τελειώνουν. Μικρά πράγματα αντέχουν. Η κοινωνία πρέπει να ενωθεί και πάλι, αντί να είναι τόσο αποσυνδεδεμένη. Απλά κοιτάξτε τη φύση και θα δείτε ότι η ζωή είναι απλή. Πρέπει να επιστρέψουμε στο σημείο που βρισκόμαστε, στο σημείο που πήραμε τη λάθος στροφή. Πρέπει να επιστρέψουμε στα βασικά θεμέλια της ζωής χωρίς να λερώσουμε το νερό. Τι είδους κόσμος είναι αυτός, αν ένας τρελός σας λέει, ότι πρέπει να ντρέπεστε τους εαυτούς σας!

Ω μητέρα! Ο αέρας είναι αυτό το ελαφρύ πράγμα που κινείται γύρω από το κεφάλι σου και γίνεται διαυγέστερο όταν γελάς» (βλ. on-line το βίντεο «Domenico’s speech»)

Αυτόν τον αέρα πνέει η Αφρικανική Εθνοτική Τέχνη. Με αρχικό ερέθισμα τα ταξίδια στην Αφρική και τα τρία χρόνια εργασίας, με τη σειρά για την «Αφρικανική Τέχνη» μελετήσαμε και παρουσιάσαμε την τέχνη εκατοντάδων εθνοτικών λαών σε πέντε ενότητες: (α) Κεντρική Αφρική, (β) Ακτές της Δυτικής Αφρικής, (γ) Εσωτερικό της Δυτικής Αφρικής, (δ) Νιγηρία και Καμερούν, και (ε) Νότια και Ανατολική Αφρική. Με 26 δημοσιεύσεις, 50 ενσωματωμένα βίντεο και περισσότερα από 4000 έργα τέχνης/τεχνουργήματα 314 διαφορετικών εθνοτικών λαών της Αφρικής, προσπαθήσαμε να θεμελιώσουμε μια σταθερή βάση για την της έννοια και το περιεχόμενο της αφρικανικής τέχνης, όπως αυτή έρχεται από το αφρικανικό παρελθόν σε εμάς σήμερα και συνεχίζει να εξελίσσεται στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης.

Σύμβουλοί μας, η επαφή μας με την Αφρικανική Τέχνη κατά τη διάρκεια της εργασίας και διαμονής μας στην Αφρική, τα ταξίδια, η μελέτη της εξειδικευμένης βιβλιογραφίας, αλλά και η σύνδεση της αφρικανικής τέχνης με την τέχνη και την ιστορία σε άλλα μέρη της γης, όπως αυτή ταξίδεψε και ρίζωσε για παράδειγμα η τέχνη των Μπαντού από την Κεντρική Αφρική στη Βραζιλία, η τέχνη των Γιορούμπα και άλλων εθνοτικών λαών της Δυτικής Αφρικής στη σημερινή Κούβα κτλ. Επίσης σημαντικό ρόλο για τη μελέτη μας αποτέλεσε η επαφή μας με την παρουσία της αφρικανικής τέχνης στην ιστορία της οικουμενική τέχνης σε χώρους που επισκεφτήκαμε, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης , το Διεθνές Μουσείο Σκλάβων στο λιμάνι του Λίβερπουλ κτλ. Η Αφρικανική Τέχνη είναι εδώ. Συνεχίζει να έχει καθοριστική επίδραση στο, αφαιρετικό Μοντερνισμό μέσα από τους Εξπρεσιονιστές, τους Κυβιστές και τους Σουρεαλιστές, γι’ αυτό ο Πάμπλο Πικάσο νωρίς άρθρωσε, «η πρωτόγονη γλυπτική είναι αξεπέραστη». Ακολουθεί μια συνοπτική αποτίμηση των εθνοτικών ομάδων και των δημοσιεύσεων της σειράς μας για την Αφρικανική Τέχνη στις πέντε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, ώστε να αποτελέσει ένα γεωγραφικό και πολιτισμικό χάρτης της Αφρικής.

Πρόταση για την Ίδρυση ενός μόνιμου Μουσείου για την Αφρικανική Τέχνη στην Ελλάδα

Ολοκληρώνουμε τη σειρά για την Αφρικανική Τέχνη με ένα κατάλογο με τα Μουσεία του κόσμου για την Αφρικανική Τέχνη και την πρόταση για την ίδρυση ενός μόνιμου Μουσείου Αφρικανική Τέχνης στη χώρα μας. Οι Έλληνες της Αφρικής, με την μακρόχρονη παρουσία τους σε πολλές αφρικανικές χώρες θα μπορούσαν να βοηθήσουν.

ΑΜΕΡΙΚΗ

  • Βραζιλία: Museu Afro Brasil, Sao Paolo
  • ΗΠΑ: Center for African Art, New York
  • Cincinnati Art Museum
  • Cleveland Museum of Art
  • Dallas Museum of Art
  • Fowler Museum of Cultural History, Los Angeles
  • Indianapolis Museum of Art
  • New Orleans Museum of Art
  • Peabody Museum of Archaeology and Ethnology Harvard University
  • Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, Philadelphia
  • Smithsonian Institution, Washington
  • The Art Institute of Chicago
  • The Brooklyn Museum, New York
  • The Denver Art Museum
  • The Detroit Institute of Arts
  • The Metropolitan Museum of Art, New York
  • The Minneapolis Institute of Arts
  • The Nelson-Atkins Museum of Art, Kansas City
  • The Saint Louis Art Museum
  • University Art Museum Santa Barbara
  • Καναδά: Amherstburg Freedom Museum
  • Black Cultural Centre for Nova Scotia
  • Buxton National Historic Site and Museum
  • John Freeman Walls Historic Site
  • Royal Ontario Museum, Toronto
  • Uncle Tom’s Cabin Historic Site
  • Virginia Museum of Fine Arts Richmond

ΑΣΙΑ

  • Ιαπωνία: Ippanzaidan Hojin African Art Museum
  • Ινδονησία: Museum KAA, The Asian-African Conference
  • Κίνα: African museum Shanghai
  • Ρωσία: Great Museum of Anthropology and Ethnography (the Kunstkamera)

ΑΦΡΙΚΗ

  • Αγκόλα: Sindika Dokolo Foundation, Luanda
  • Αιθιοπία: Skunder Boghossian College of Performing and Visual Arts
  • Ζιμπάμπουε: National Gallery of Zimbabwe
  • Κένυα: National Museum Nairobi
  • Κονγκό: National Museum of the Democratic Republic of Congo
  • Μπουρκίνα Φάσο: Musée de Manega
  • Νιγηρία: Ulli Beier Museum, Osogbo
  • Νότια Αφρική: Johannesburg Art Gallery
  • Ουγκάντα: National Museum
  • Σενεγάλη: IFAN Museum of African Arts, Dakar
  • South African National Gallery, Cape Town
  • Σουδάν: National Museum of Sudan, Khartoum

ΕΥΡΩΠΗ

  • Αυστρία: Museum für Völkerkunde, Βιέννη
  • Museum der Völker, Tyrol
  • Βέλγιο: Etnografisch Museum, Antwerp
  • Musée Royal de l’Afrique Centrale, Tervuren
  • Βρετανία: University Museum of Archaeology and Anthropology, Cambridge
  • Royal Museum of Scotland, Edinburgh
  • British Museum, London
  • Horniman Museum, London
  • Pitt Rivers Museum, Oxford
  • Γαλλία: Musée des Arts Africains, Océaniens et Amérindiens, Marseille
  • Musée Dapper, Paris
  • Musée de l’Homme, Paris
  • African Museum of Lyon
  • Γερμανία: Museum für Völkerkunde, Berlin
  • Museum für Völkerkunde, Dresden
  • Museum für Völkerkunde, Frankfurt
  • Hamburgisches Museum für Völkerkunde, Hamburg
  • Museum für Völkerkunde zu Leipzig
  • Staatliches Museum für Völkerkunde, Munich
  • Staatliches Museum für Völkerkunde, Stuttgart
  • Afrika-Haus Freiberg
  • Δανία: National Museum of Denmark, Copenhagen
  • Ελβετία: Museum für Völkerkunde, Basel
  • Musée Barbier-Mueller, Geneva
  • Musée d’Ethnographie, Geneva
  • Musée d’ Ethnographie, Neuchåtel
  • Rietberg Museum, Zurich
  • Ιταλία: Museo Nazionale Preistorico Etnografico Luigi. Rome
  • Κάτω Χώρες: Koninklijk Instituut voor den Tropen Museum, Amsterdam
  • Rijksmuseum voor Volkenkunde, Leiden
  • Museum voor Volkenkunde, Rotterdam
  • Ουγγαρία: Néprajzi Ethnographic Muzeum Budapest
  • Πορτογαλία: Museu Etnogråfico Lisbon
  • Σερβία: Museum of African Art in Belgrade, Serbia
  • Τσεχία: Náprstek Museum of Asian, African and American Cultures

ΩΚΕΑΝΙΑ

  • Αυστραλία: Art Gallery of New South Wales, Sydney
  • National Gallery of Australia, Canberra
  • Queensland Art Gallery, Brisbane
  • The Australian Museum – African collection
  • Νέα Ζηλανδία: Auckland Art Gallery
  • Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa
  • Museum of New Zealand, Wellington

By • Αφρικανική Τέχνη, Πολιτισμός • 2 • Tags: , ,